jątek, powiat ządzborski, niedaleko Nakomiad. Bałsupie, wś rządowa, pow. maryampolski, gm. Szumsk, par. Kieturwłok; w 1827 r. liczyła 54 dm. i 409 mk. Bałta, m. pow. gub. podolskiej, po obu stronach rz. Kodymy, o 300 w. od Kamieńca, o 7 wiorst od stacyi Bałckiej ob. drogi żel. bałckoelisawetgradzkiej. Założone przez Józefa Lubomirskiego, od imienia jego nazywało się Józefgród. Część po drugiej stronie rz. Kodymy nazywała się Bałta i należała do Turcyi. W czasie konfederacyi barskiej w 1768 r. ścigany oddział konfederatów schronił się do Bałtytureckiej; goniące go wojska przeszły granicę, miasto spaliły i to było powodem wojny z Turcyą, która skończyła się niepomyślnym dla Turcyi pokojem w r. 1774. Od czasu zbudowania kolei odeskokijowskiej 1866 i gałęzi elisawetgradzkiej miasto szybko wzrosło. Obecnie ma 18942 ludności; wr. 1860 miało 14154 t. j. 7996 izr. , 3656 prawosł. , 1267 raskolników, 392 katol. Ma kościół katolicki parafialny, 3 cerkwie, bożnicę, 3 fabryki łoju wyrabiające tego produktu na 24000 rs. i zajmujące 20 ludzi. Fabryk świec 5, wyrabiają za 5000 rs. , zajmują 7 ludzi; garbarni 5, wyrabiają za 5000 rs. , zajmują 14 ludzi; 2 fabryki wód mineralnych o produkcyi 1500 rs. , fabryka tytuniu 37000 rs. , cegielnia 3, 600 rs. , młyn parowy 20000 rs. ; kantor pocztowy 1 klasy, st. telegraficzna międzynarodowa, domów 1973, po większej części drewnianych, sklepów 110, jarmarki 2, jeden od 25 maja do 1 czerwca, a drugi 29 lipca 3dniowy, szczególniej pierwszy jest znany w całej prawie Rossyi południowej. Towarów nań przywożą za 1 i pół mil. rs, a sprzedają do 800000 rs. , głównie towary łokciowe, konie podręczne i tabunowe. Ziemi do m. Bałty należy 4522 dzies. nieosiedlonej. Paraf. kościół ormiańskokatol. ś. Stanisława, z muru wzniesiony 1765 przez ks. Lubomirskiego, poświęcony 1826 przez biskupa Mackiewicza. Parafia katol. dekanatu t. n. dusz 1488. Kaplice w Rakułówce i Mironach. Bek. bałcki dyecezyi łuckożyto mirskiej rozciąga się na 2 powiaty bałcki i olhopolski a obejmuje 9 parafuj t. j. 6 w bałckiem B. , Hołowaniewskie, Kodyma, Krzywe Jezioro, Raszków, Rybnica a 3 w olhopolskiem Czeczelnik, Miastkówka i Obodówka. Wiernych liczy 17, 335. B. powiat graniczy na półn. z pow. olhopolskim, hajsyńskim i gub. kijow. , na zach. z gub. besarabską i pow. olhopolskim, na połud. z gub. chersońską. Rozległość pow. bałckiego jest 140, 17 mil kwadr. czyli 6782, 5 wiorst kwadr. 792685 dzies. . Od Bałty do Bohopola i granicy kijowskiej gub. jest grunt po większej części płaski, od Bałty ku Dniestrowi skalisty. Nad rz. Kodymą i Sawranką miejscami są piaski a także nad Dniestrem i Bohem ziemia miejscami piaszczysta i kamyczkowata, w innych miejscach powiatu czarna i urodzajna. Powiat bałcki ma więcej stepowy charakter, mniej ma wód i cierpi na częste posuchy. Ludność powiatu mężcz. 111, 902, kob. 100, 690; razem 221592, a zatem na jedne kwadr. milę przypada 1585 mk. , na jednę wiorstę kwadr. 32, 7; na jednego mieszkańca 3, 57 dzies. ; pow. bałcki jest więc najmniej zaludniony ze wszystkich pow. gub. podolskiej. Pod względem religii prawosł. męż. 89855, kob. 87475 razem 177330; kat. męż. 2818, kob. 2738 razem 5556; izraelitów męż. 18427, kob. 18499 razem 36926; protestantów męż. 91, kob. 49 razem 140; sekciarzy męż. 769, kob. 886 razem 1655. Izraelitów posiada więcej niż którykolwiek powiat gub. podolskiej. Pod względem stanów szlachty męz. 1080, kob. 1150 razem 2230; duchowieństwa męż 843, kob. 836 razem 1679; mieszczan męż. 18944, kob. 19479 razem 38423; włościan męż 83859, kob. 83651 razem 167510; różnych stanów męż. 7276, kob. 4574 razem 11850. W 1878 r. zawarto ślubów w m. Bałcie 210, a w pow. bałckim 2847. Urodzonych w m. Bałcie męż 456, kob. 299 razem 755; urodzonych w pow. bałckim męż. 5936, kob, 5458 razem 11394; zmarło w m. Bałcie męż. 283, kob. 167; razem 450; zmarło w pow. bałckim 4218, kob. 4020; razem 8238. A zatem liczba urodzonych w Bałcie wyższą jest od liczby zmarłych o 305, w pow. zaś o 3156. Pod względem używalności ziemi pod zabudowaniami, ogrodami, wygonami 72. 622 dzies. ; pod uprawnemi polami 11. 382 dz. ; pod lasem 61. 662 dz. ; pod błotami i wodami 37. 316 dz. W roku 1878 zasiano pszenicy 102048 czetw. , zebrano 544822; zasiano żyta 33101 cz. , zebrano 196953; owsa zasiano 35677 cz. , sprzątnięto 178740; jęczmienia wysiano 28056 czet. , zebrano 134055; hreczki wysiano 18704 czetw. a sprzątnięto 89370; kartofi wysadzono 18885 czetw. , zebrano 72489 czet. W pow. bałckim liczą koni w 1871 roku 29220 szt. , bydła 107305, owiec 122242, świń 75544. Fabryki w powiecie bałckim Fabryk świec 10, produkcya 9600 rs. , zatr. 12 ludzi; fabryk łoju 4, produkcya 24300 rs. , zatr. 21 ludzi; garbarń 6, produkcya 6100 rs. , zatr. 16 ludzi; cukrownia 1, produkcya 100000 rs. , zatr. 330 ludzi; gorzelń 11 z produkcyą 635000 rs. , zatr. 130 ludzi; browar 1 z produkcyą 1500 rs. , zatr. 2 ludzi; labryka wód mineralnych 1 z produkcyą 1500 rs. , zatrudnia 4 ludzi; fabryka tytuniu 1 z produkcyą 37000 rs. , zatr. 20 ludzi; cegielni 8 z produkcyą 8600 rs. , zatr. 22 ludzi; młynów pośledniejszych 2 z produkcya 16500 rs. , zatr. 14 ludzi; młynów parowych 8 z produkcyą 41200 rs. , zatr. 12 ludzi. Razem w pow. bałckim fabryk 53, z produkcyą rs. 881300, zatrudniających 583 ludzi; reszta mieszkańców trudni się rolnictwem, żydzi handlem i drobnym przemysłem, ale i ci nawet w ostatnich czasach wzięli się do rolnictwa. Rzeki powiatu są Boh płynie przez środek powiatu; do niego wpadają w granicach pow. a Sawranką, bierze początek w powiecie bałckim między Horodyszczem i Czarnominem, wpada pod miastem Sawraniem; przyjmuje Jałaniec na gruntach wsi Jałaniec. b Kodyma zaczyna się na gruntach m. Kodymy i na przestrzeni od Bałty do Koniecpola oddziela gub. podolską od chersońskej; wpada pod m. Koniecpolem. c Sinica zaczyna się w gub. kijowskiej we wsi Sinicy w pow. humańskim, płynie przez pow. bałcki, wpada do Bohu niżej wsi Sabatynówki. Mołdawka, wypływa w pow. bałckim pod wsią Mołdawka, wpada w Hołoskowie. e Siniucha płynie granicą pow. bałckiego i gub. chersońskiej od wsi Kogutówki do m. Bohopola, gdzie wpada do Bohu. Z prawej strony przyjmuje Jatrań, oddzielającą pow. bałcki od humańskiego, na przestrzeni od wsi Perehonki do Kogutówki. Dniestr płynie południowoza chodnią granicą oddziela Podole od gub. bessarabskiej. Do niego wpada w gran. powiatu a Biełocz zaczyna się w pow. olhopolskim pod wsią Serbami, wpada do Dniestru w bałckim pow. między Biełoczą i Stroińcami. b Mołokisz zaczyna się w pow. bałckim około wsi Łobuszny, wpada do Dniestru pod wsią Mołokiszą, przyjmuje Suchy Mołokisz i Krutę około m. Krute. c Rybnica zaczyna się pod wsią Słobodzieją w pow. bałckim, wpada do Dniestru pod m. Rybnicą przyjmuje z prawej strony Suchą Rybnicę, z lewej Długą Kiełbaśnę około wsi Kiełbaśna i Długi Woronków. d Jahorłyk wypływa w pow. bałckim w okolicach wsi Honorata, oddziela gub. chersońską od podolskiej, przyjmuje z prawej strony rzeki Trościaniec przy wsi Dojban a zaczyna się we wsi Kulnej; do niej wpada rz. Mokra i Czarna. Wołodynka, mała rzeczka na granicy pow. olhopolskiego i bałckiego. Kolej odeskoki jowska przechodzi przez zachodnią część pow. bałckiego i na gruncie jego ma następujące stacye w Kodymie, w Krutem, w Borszczach; z następnej zaś stacyi Birzuły odchodzi gałąź przez Bałtę do Elizawetgradu. Z rzeczy kopalnych ma tylko powiat kamień wapienny, ciosowy, młyński, gips i glinę na fajans. Dekanat rz. kat. ob. wyżej. Cerkwi 178, synagog i meczetów 21, szkoła 2klasowa w Bałcie; szkółki wiejskie powinny być przy gminach, lecz stoją, zwłaszcza latem, pustkami. Powiat bałcki dzieli się na 6 stanów, to jest zarządów policyjnych Nestoito, Krute, Sawrań, Hołowaniewsk, KrzyweJezioro, Ludwinka. Gmin w pow. 24 Moszniaki, Perejma, Korytna, Słownik Geograficzny. Zeszyt II. Baksza, Krute, Pisarzówka, Harmaki, Mołokisz, Czarna, Woronków, Cybulówka, Sawrań, Józefpol, Piszczana, DaniłowaBałka, Tryduby, WielkiBobryk, Wielka Meczetna, Hołowaniewsk, Werbówka, Trojany, Bohopol, Lipoweńskie, Trojanka. Jarmark, najznaczniejszy jest w Bałcie od 25 maja do 1 Czerwca, przywożą towarów na półtora miliona, sprzedają do 800000 rs. Najwięcej towary łokciowe, konie i tabuny dzikie. Drugi jarmark mniejszy, zaczyna się 29 lipca, ciągnie się przez 3 dni, obrót jego do 150000 rs. W pow. bałckim jest 14 miasteczek i 228 wsi. Szpitali w Bałcie 3 miejski na 60 chorych, więzienny na 17 i żydowski; oprócz tego w pow. przy fabryce cukru w Borszczach szpital na kilku chorych. Herb powiatu pół pola ornego i pół stepowego; środkiem ornego przechodzi wół. Dr. M. Bałta, jez. w dobrach krasławskich w Inflantach polskich. Bałtów, 1. lub Bałutów, wś i folw. nad rz. Kamienną, pow. iłżecki, gm. Pętkowice, o 7 m. od Radomia, w górzystem położeniu; ziemi dwor. 1343 morg, włośc. 520 m. ; posiada w niej marmur, kamień wapienny, rudę żelazną i glinkę garn carską, kościół paraf. murowany z XVII w. ; urząd gminny gm. Pętkowice. B. był podobno kiedyś miasteczkiem. Należał kolejno do Ossolińskich, Małachowskich. Choniętowskich; ci ostatni pałac tu wznieśli. B. parafia dek. iłżeckiego liczy 3345 dusz. W 1827 r. B. liczył 52 dm. i 399 mieszk, obecnie ma 47 dm. i 493 mieszk. 2. B. , donacya, pow. nowo aleksandryjski, gub. lubelska, gm. Gołąb. W 1827 r. liczył 49 dm. i 336 mk. B. Ch. BałtowskaWólka, wś i fol. , pow. iłżecki, gm. Pętkowice, par. Bałtów, ziemi dwor. 2325 morg. włośc. , 275 morg. Bałtraki, wś rządowa, pow. wyłkowyski, gm. Giże, par. Szumsk. W 1827 r. liczyła 17 dm. i; 114 mieszk; Bałtutyno, wś, pow. jelnieński, gub. smoleńska; st. p. między Jelnią a Poczynkiem. Bałtyca, nieznaczny strumień, wypływa z jez. Bałta koło Krasławia i wpada do Dźwiny na gruntach wsi Sielanki, należącej do dóbr krasławskich. Bałtyno, ob. Baltyń Bałtynów, wś, pow. lucyński. Parafia katolicka dekanatu zalucyńskiego, dusz 4080. Bałtyszka, ob. Wołtysz. Bałucianka lub Bałudzianka, 1. potok w obrębie gm. Zawadki rymanowskiej w Galicyi. Wypływa w północnej stronie tej gminy ze stromych wzgórz Baskidu lesistego, mianowicie pasma ciągnącego się w południowowschodnim kierunku od Dukli, w którym najwyższy szczyt Cergowa góra dochodzi do 718 m. npm. Płynie wązką dolinką na południe i we wsi Zawadką zwanej łączy się z prawego brzegu 7 Bałsupie Bałsupie Bałta Słownik Geograficzny Bałtów Bałtowska Bałtraki Bałtutyno Bałtyca Bałtyno Bałtynów Bałtyszka Bałucianka