154 Script. rer. pol. na inną wiarę lub utworzenie narodowego kościoła drogę utorować mogło. Prymas dawał się w czasie sejmu słyszeć z obietnicą rozwodu bez pozwolenia Stolicy apostolskiej (13 czerwca, p. powyżej s. 138). żona którą królowi przeznaczano była dyssydentką (list 5go lipca, str. 140). Królewską idea fixa w ostatnich dniach jego życia był rozwód z królowi],, nowy związek, nadewszystko zaś pozostawienie potomka. Król ożeniłby się z żebraczką, pisze Cyrus .1571, byle mu dala syna. Nie byli też bez obawy gorliwi katolicy. Hozyusz zjechał tylko dla tego na sejm lubelski (1569), aby w razie wytoczenia sprawy religijnej pilnować króla. Wobec żądań dyssydentów miał Zygmunt August dawać odpowiedź: złączcie się, pogódźcie między sobą, a zobaczymy. Teraz stanęła zgoda w Sandomierzu. Zaledwie się o niej Hozyusz dowiedział, a bawił podówczas w Rzymie, rozsyła do biskupów listy, aby się mieli na baczności. Dłuższy czas żadnej nie odbierał wiadomości, co się na sejmie stało, przychodziły zaś wieści, że powzięto zgubne dla katolicyzmu postanowienia 1). Deklaracya królewska, którą dyaryusz przywodzi, a która wedle relacyi Cyrusa z 29go maja (p. str. 137) daną była za radą biskupów i senatorów świeckich, aby umysły przejednać i pomoc podatkową na wojnę moskiewską uzyskać, była w istocie cautissime comprehensa, bo nie przesądzała jurysdykcyi duchownej, a król obiecując nie pozywać de haeresi, nie czynił nawet obietnicy, iż wyroków władzy duchownej egzekwować nie będzie, jak to uczynił w r. 1565. Pomimo tego dziękowali posłowie (str. 116) za skrypt podnosząc w odpowiedzi, że tylko jedne, królewską uznają jurysdykcyę. Wpisanie w konstytucyę miało nastąpić przy końcu sejmu, walka religijna odwlokła się też do 6 lipca (str. 131). Str. 114. 6) których do św. Kiliana odproszono. św. Kilian, dnia 8 lipca. Niewyraźny ustęp, z którego przecież wyrozumieć można, iż król obiecał wydać skrypt tyczący się wolności wyznania wedle ceduły posłów, a sprawę o dziesięciny zawiesił do zakończenia rozpraw o obronie. Skrypt dany był 24go maja (str. 116). Senat sprzeciwiał się, nie bacząc cośmy za caput in Reipublicae libertate na sobie odnosili, bo obawiał się licencyi in religione. Skład senatu był wedle notatki w archiwum wiedeńskiem znalezionej (z r. 1569) następujący: 55 katolików świeckich, 15 biskupów katolickich, razem 70 katolików, 58 heretyckich senatorów, 2 szyzmatyków, wakowało cztery krzesła senatorskie. Większość senatu była katolicką, główny zastęp dostarczali kasztelanowie mniejsi, mazowieccy. Heretykami byli wedle notatki wojewodowie: krakowski, poznański, wileński, sandomierski, trocki, inowłocławski, ruski, smoleński, lubelski, nowogrodzki, witebski, brzeski, chełmiński, mścisławski, malborski, miński, kasztelan trocki i starosta żmudzki. Kasztelanowie więksi: sandomierski, wojnicki, gnieźnieński, żmudzki, brzeski, kijowski, wołyński, kamieniecki, lubelski, połocki, płocki, witebski, czernichowski, podlaski, rawski, brześcieński, chełmiński, mścisławski, elbląski, bracławski, miński. Kasztelanowie mniejsi: sandecki, wiślicki, biecki, radomski, żarnowski, małogoski, wieluński, chełmski, oświecimski, kamieński, spicymirski, sochaczowski, gostyński, konarski — sieradzki. Dygnitarze: marszałkowie obu narodów, kanclerz i podkanclerzy w. ks. lit., podskarbi wielki koronny. Jako 1) Opera Hosii. Coloniae 1584. List do Uchańskiego 30 sierpnia 1570, str. 276. Epistolae virorum ill. Cracoviae 1578; listy do Karnkowskiego z 7go i 14go października t. r.