446      RATIONES ET CAUTELAE IN NOVI REGIS ELECTIONE OBSERVANDAE

żaw inszych litewskich, Wiśniowiecki mu Tatary podbił, do Potocka też, jako ludzie mówią, strachem przyszedł, nie mocą. Turkowi sie obronił nie potencyą swoją, ale beneficio loci et temporis, iż do niego trudny przebyt, a na on czas też była niepogoda wielka, która przechodu bronieła; przeto fortuna mu tam służeła, nie dzielność jaka jego, której chociaby w nim co było, tedy to wszytko obscurat tyrannis. Tak ci to zawdy bywa in humanis vicissitudo rerum: po spokojnym panie waleczny nastawa, a po walecznym będzie zaś jakie ciasto. Po Aleksandrze, wielkim królu, nie beli tacy, jako on, sukcesorowie jego; przeto potracieli wszytko. Po Zygmuncie, walecznym panie naszym, beł drugi, co nic o wojnę nie dbał; także i po Wasylu pewnie, że jaki kisiel będzie. Wszak wiemy, że naszy pierwszy panowie płaszali Moskwę, by zające; teraz sie zaś pokrzepieli trochę. Czemu? — Osłabienim naszym i żeśmy opuścieli wszytko, głowy po temu nie mając. Jeśli sie spodziewamy ex eorum ac-cessione iuvamentum1 cristianae fidei, byłaćby to non iniusta causa; alećby to jemu lepiej było, niżli nam, żeby dobrym krześci-janinem został; a my tak mamy aiiena curare, ut rerum no-strarum primam rationem ducamus. Łatwieć nam beło z Jagieł-łem, bo jako my od niego, tak też on od nas miał biedy dosyć i rad beł temu, że przez zjednoczenie z nami dostał sobie i pa-tryej swojej wiecznego pokoju; a chocia był homo ferus, ale wżdy nie tyran, bo go i bracia miełowali, których miał niemało, i poddani; więc też łatwie u nich wszytko przewiódł. A k temu2 Moskwa jest poddanym swym tak invisus, że uciekają od niego, kiedy mogą; synowie też radziby go co rychlej zbeli i własna żona, jako powiadają za pewne, chciała go zabić w łożu. Jeśli tedy oni takiego tyranna cierpieć nie mogą, przyuczywszy sie tyrannidis jego, czemuż my, wolni ludzie, za pana go mieć i zdrowie z majętnościami naszymi w ręce jego położyć chcemy? Im więcej o tym myślę, tym więcej mi sie ten kat nie podoba, więc Pana [Boga proszę, aby nam dał króla w łasce swej, a nie w gniewie swoim, qui sit nobis omnibus in salutem. Amen.

1 ,iuramentum' rkp. 2 ,Alie temu' rkp.