POLAKOM NIE TRZEBA 277

sami, ani ich potomstwo nie będą mogli przyść ku dzielności takiej, któraby hojności królewskiej godna być mogła. Tak wszyscy baczni rozumieją, że princeps Dei administer est ad tutandam hominum salutem, iż co Bóg ludziom daje, ea princeps partem distribuat, partem conservet, gdyż wszytkich darów bożych słusznie i porządnie użyć nie możemy bez pana. Communis omnium gentium est vox absąue lege, iustitia et principe nemini vivere permissum1; etenim iustitia2 legis est finis, lex principis opus, princeps Dei imago omnia dirigentis, qui virtutis opera se ipsum Deo quam simillimum facit. Jako tedy przystoi darów bożych używać, tak i temu, który Dei minister est, nie godzi się ręki zamykać i owszem wdzięcznym jej być et virtute eniti, abyż jej dostąpić mógł. Scipio ille Africanus, cum esset totius Carthaginis dominus, nic, jako żyw, nie przedał ani kupił, wszytko, co do ręku przyszło, żołnierzom rozdał, rozumiejąc praeclarius esse divites facere, ąuam ditescere. 8.      

 Możnego, to jest takiego, któryby już przedtym jakie królestwo albo księstwo miał; duobus enim navibus aut exercitibus nemo utiliter commodeąue praeesse potest. Jakoż nie barzo beli przodkowie naszy wygrali, że Loisa, który już beł węgierskim królem, na królestwo polskie wzięli, także, iż Władysławowi, który już beł królem polskim, dopuścili koronę węgierską przyjąć; bo gdy oni zabawieni beli componendis rebus hungaricis, Polonia rapinis et incursionibus kostium exposita fuit. 9.      

 Rodowitego, bo mu przyjaciół nie trzeba, gdyż pewniejsza jest miłość poddanych; k temu starzy takiego króla chcieli, ut non ipsum, sed ipsius causa subditi metuant, et per medios amatores nullus unquam penetravit hostis; a też bono principi nemo amicus fieri potest, nisi idem optime velit reipublicae.

 10.      Obcego, boby wnet cudze obyczaje wniósł do Polski, a natura ludzka rychlej się złego chwyci, niż dobrego; wszak i dziś u nas jeszcze znać sztuki włoskie, które Bona z sobą przyniosła. A iżby kto rzekł: „Nauczym go obyczajów naszych", próżno 3 o tem myślić: facilius subditi transeunt in mores prin cipis, ąuam princeps subditorum; a też a czemuśmy Bony nie nauczyli beli? Ato z białą głową łacwiej. Dla tegoć optimi eli guntur in principatum, ut civibus exemplo sint virtutis. Kto

1 ,parvus sum' rkp. 2 ,iusticiae' rkp.   3 ,y prozus' rkp.