POLAKOM TRZEBA 273

ei aegre est, sed ubi maxime opinatur Deum adesse, ibi potissimum doloribus, metu curisque repudiatis delectationi1 usque ad satietatem, risum iocumque2 indulget. Przeto omnes legislatores, quotquot fuerunt, a cultu numinis3 respublicas4 formare orsi sunt.

 Sprawiedliwego, bo tak starzy mawiali: Sine iustitia ne Iovis quidem recte regnare potest. Hinc reges venerandi vocantur, quod maximam venerationem iustitia meretur et regum officium ptoprium est administratio5 iustitiae, thronus[que] regius firmatur iustitia.

 Stałego, któryby optima fide instructus civium mores sensim emolliat6 [et] formet; nec convenit principi mores populi imitari, quia adulatores aucupum more vocem suam ad imitationem optimorum component atque eo modo facile reges decipient. Ale król, kiedy będzie stały, ita mores suos componet, tanquam in aperto victurus; a iż człowiek taki na świecie być nie może, ut omnia vitia evellat ex animo, stały król już się tak postanowi, ut ea meliore7, quae maxime in promptu atque conspectu sunt. Opportet autem principem primum in se ipso imperium moresque suos constituere, postea eis8 subditos acomodare.

 O        którymby zawsze dobra sława beła; nec enim, qui rem publicam gerunt, iis tantum de publice dictis factisque ratio reddenda est, sed et in cenam eorum inquiritur et cubile et ma trimonium et quidquid ioci seriique agunt.

 Szczerego, żeby beł non simpliciter gloriosus et potens, sed ob virtutem talis, a k temu in publicis non tantum honorum et potentiae, verum etiam quoque bonorum studiosus sit, to jest, aby wszytkich okazyj, które niosą aut incrementum aut gloriam, non facie tenus, ale skutkiem samym na stronę nie puszczał, aby majętności także i znacznej sławy poddanych swych praktyką jaką nie tłumił.

 Walecznego, quia rex melior est in bellis et expeditionibus, quam in otio. Przeto Ateas Scyta tak powiadał nihilo equisoni-bus [se] meliorem9, si otiaretur, i Daryus ociec Kserksów se sibi ipsi prudentia praestare in rebus arduis. Lukullus beł barzo

 1        ,delectatione' rkp. 2 ,societatem visum iocunque' rkp. 3 ,nominis' rkp. 4 ,reipublicae' rkp. 5 ,admiratio' rkp. 6 ,amolliat' rkp.        7 ,meliora' rkp. 8 ,ei' rkp. 9 ,melioribus' rkp

Pisma polit. z pierw. bezkról.    18