214 KTO ZNA

traktatom dalszym potrzebnym i ku elekcyej króla, pana nowego, przydzie, abyśmy tym wolniej o wszytkim we zgodzie, w miłości, okrom praktyk postronnych radzić mogli, żebyśmy te postronne ludzie albo cudzoziemce z Korony odprawili.

 Nie możemy też inaczej jedno z podziwieniem to u siebie mieć, iż Ich M. panowie rady koronne przez tak długi czas, jako już wiemy, jako dawno król J. M., pan nasz, umarł, elekcyej, zmówiwszy się na to zgodnie, nie złożyli i nam braciej swej młodszej zjachania spólnego nie obwieścili; zaczym nie nadziewamy się nic inszego, jedno, iż traktaty postronne, praktyki osobne wszędzie po Koronie roznoszą się ku szkodzie Rzeczypospolitej, ku zniewoleniu nas wszytkich, za co Ich Mciam dziękować nie możemy.

X.

Kto zna, co jest R. P. zupełna i cała...

Kto zna, co jest R. P. zupełna i cała, chwalić musi przedsięwzięcie panów wielgopolskich, jako przystojne1, a ganić panów Małych Polaków jako nieprzystojne2.

 Abowiem gdyż rzeczpospolita każda ma swe ciało zupełne i w nim zupełnych członków potrzebuje, tedy jako w porządnym a zupełnym ciele głowa, przedniejszy członek, potrzebna jest, tak też w zupełnej R. P. potrzebna jest głowa, to jest, unus principans et praesidens, który jako pewny wódz bene consentientibus et secum convenlentlbus membrls rządziełby ono ciało, to jest, R. P. A jako znamy z porządku członków ciała naszego pewne zdrowie cielesne, to jest, wszytkiego człowieka, tak i w R. P. salutem et omnia prospera ex convenlentla membrorum pewnie znać mamy. Czego iź w naszej R. P. niemasz, już ani R. P. [szczęśliwa] być może, ani część, [jeżeli] Pan Bóg nie odmieni, fellcla facta sua spodziewać się może. Czemu? Iż to ciało przeciw rozumowi i przeciw naturze bez głowy ciałem zupełnym być chce.

 Abowiem nie to jest monarchia cała R. P., ubi unus rex vel principans est, cum pro voto culusque impune vlvltur, gdyż ta

X. Z rkp. P. P. C. Razn. F. IV. N. 105.  1 ,przistoinie' rkp. 2 ,nieprzistoinie' rkp.