MONIZM SPÓŁCZESNY I ECHA JEGO U NAS.*)

I.

 Monizmem nazywamy wszelką doktrynę metafizyczną, która przyjmuje istnienie we wszechświecie jedynej jakiejkolwiek substancji o własnościach określonych i ogół zjawisk tego wszechświata wyprowadza, a raczej wyprowadzić obiecuje tylko z istoty tej substancji, którą nazwijmy sobie: monon albo bytem jedynym. W tym znaczeniu dotychczas w dziejach spekulacji dadzą się zaznaczyć dwa tylko typy prawdziwego monizmu metafizycznego: materjalizm i spirytualizm. Każdy z nich występował w dziejach metafizyki w szeregu odmiennych postaci, ale odrębnych tylko pod względem formy, w istocie typowo zgodnych. Materjalizm uznaje za substancję wszystkich zjawisk materję, czyli istotę rozciągłą, wedle potrzeby zaopatrywaną przez zwolenników tej doktryny w różne własności mechaniczne, i zapowiada objaśnienie, według takich lub innych metod, wszystkich zjawisk we wszechświecie zachodzących z zasadniczych własności tej jedynej substancji. Spirytualizm przyjmuje za taką substancję ducha i zapowiada objaśnienie, także według róż Mahrburg. Prace filozof. Tom II.         1