470

bani jeszcze nieco dawniej w swoich Rapports du phisique et du moral de l'homme rozwinął w najdrobniejszych szczegółach. Zręcznie, za pomocą anatomicznych dyssekcyi otwiera naszą moralną budowę i wystawia ją na widok ludziom za pomocą drobnowidzów Leuwenhecka i wydęcia anatomicznego rurką. Raczy wierzyć, że myśl wyrabia się w mózgu; lecz poezya i religia są wyrobem drobniejszych jeszcze włókien. Jakże się nie dziwić tak uczonemu doktorowi : z jakim naukowym stoicyzmem przechadza się po krainie dziwów, sam nie dziwiony: jakby mędrzec po jakimś ciemnym wspaniałym woksalu, którego kunsztownemi ogniami, kaskadami, symfoniami lud może się bawić i wierzyć, lecz on w tern nie widzi nic rzeczywistego prócz saletry, klajstru i strón baranich. Książka jego może być uważana za ultimatum mechanicznej filozofii w naszych czasach, za pamiętne sprawdzenie na jawie tego, co u Marcina Skriblera było jeszcze tylko myślą: że jak rożen ma własność pieczenia mięsa, tak ciało ma własność myślenia; na mocy czego w Norymberdze miano sporządzić drewnianego, czy skórzanego człowieka, który miał tak wybornie rozumować, jak wiejski bakałarz. Wokanson zrobił już kaczkę, która, jak się zdawało, jadła i trawiła: lecz śmiały pomysł norymberski jeszcze nowszego wygląda wirtuoza." Tym sposobem dowcipny Anglik żartuje sobie z mechanicznej filozofii, która chce wszystko wytłómaczyć i pojąć mechanicznemi manipulacyami, wszystko, nawet tajemnicę duszy, tajemnicę życia i myślenia! O Haliczaninie damy wkrótce bliższą wiadomość.

KURYER POLSKI R. 1830, NR. 76. Z D. 19. LUTEGO.