armja proletarjatu. Stąd — klasa kapitalistów, spełniwszy w rozwoju produkcji swą rolę organizatorów i przewodników (rolę pierwszego okresu) stała się dziś już tylko ciężarem społecznym — stworzyła olbrzyma, dla którego jest niepotrzebną i istnieje już tylko sztucznie, stanowiskiem swojem (zbieraczy nadwartości), powodując cały szereg niedogodności społecznych. Piąty proces.

          VIII.    Rozwój techniki — stwarzając typ wielkiej produkcji z pracą zbiorową jako typ panujący — czyni jednocześnie bezużytecznem i niemożliwem pracę indywidualną. W społeczeń stwie dzisiejszem praca indywidualna nie znajdzie już warunków dla swego istnienia. Każdy towar jest zbiorowym wytworem pracy społe cznej — a nawet międzynarodowo - społecznej. Dla wytwórców in dywidualnych niema już rynku. Dla potrzeb społecznych — praca in dywidualna straciła wszelką wartość. Stąd własność indywi dualna traci swą podstawę realną — trzyma się sztucznie pra wem, podstawy jej są fikcyjne. W społeczeństwie wytwarzającem zbiorowo bogactwa — zaspakajającem swe potrzeby zbiorowymi wy tworami — indywidualne prawo własności przestaje być potrzebą — interesem społecznym — staje się sprzecznością, a przez to rodzi nie dogodności.

 Szósty proces.

          IX.      Rozwój techniki stwarzając olbrzymią wytwór czość p rac y po j e d y ń c z e j umożliwia wielkie nagro madzenie bogactw i krótkość dnia robocze go — przez co umożliwia równość faktyczną bez strat cywilizacyj nych — równość bogactw i równość swobody — równość środków rozwoju dla każdego osobnika (co dawniej było tylko utopją)

 Siódmy proces.

          X.       Rozwój techniki, wymagając zbiorowej pracy licznych za stępów skupia w wielkich centrach proletarjat i organizuje go w wytwórcze armje. Skupia go w siedliskach cywilizacji, przepychu i nauk.

 Ósmy proces.

          XI.      Rozwój techniki — udoskonala zarazem środki komunikacji. Udoskonalone środki komunikacji stwarzają

 rynek międzynarodowy ułatwiają zupełne i szybkie za 488