ZAGADNIENIA SOCJALIZMU.*) „Jedynem wyzwoleniem praktycznie mo-żliwem jest wyzwolenie, pochodzące ze stanowiska tej teorji, która za najwyższą istotę dla człowieka objawia samego człowieka.. . W sprawie wyzwolę-nia człowieka — filozofja odgrywa rolę głowy proletarjat — rolę serca. Filozofja nie może przejść w rzeczywistość, nie zniszczywszy proletarjatu; proletarjat nie może zniknąć, nie przeprowadzając filozofji w rzeczywistość.... Jak filozofja znajduje w proletarjacie swoje narzędzie materjalne, tak samo proletarjat znajdue w filozofji swoje narzędzie duchowe." (K. Marx — Zar Kritik der Hegelschen Rechts-Philosophie, Einleitung.) I. Zasada zjawiska społecznego, § 1. Rozpatrywany w stosunku do swego przedmiotu, socjalizm ma podwójny charakter; nauki i tworzenia; nie tylko bowiem bada i objaśnia fakty istniejące, lecz stawia także swoje „powinno być"; nie tylko przewiduje dalszy roz .*) (Przyp. wyd.). Przedruk według wydania lwowskiego: Z. R. Walczewski, Zagadnienia Socjalizmu. Lwów, 1899. B. Połoniecki, str. 4 nlb+233. Jak wynika z końcowej kartki, książka ukończona była w r. 18% w listopadzie, prawdopodobnie w Stefaninie. Rękopis jej nie jest znany. Część I i II „Zagadnień" z drobnemi zmianami dla cenzury (o czem w przypisach), drukowana była w Warszawie w „Ateneum" z r. 1896 t. IV: p. t. E. Abra-mowski, Psychologiczne podstawy socjologji (zasada zjawiska społecznego), oraz po francusku: Les bases psychologiques de la sociologie (principe du phenomene social). Drukowane w „Revue Internationale de Sociologie" i w oddzielnej odbitce. Paris 1897. Giard et Briere. Zmiany w wydaniu warszawskim i paryskim polegają na zastępowaniu wyrazów: socjalizm, komunizm i t. d. mniej jaskrawemi pojęciami ogólniejszemi: polityka, nauka, pewien ideał polityczny i t, d... Rozprawy te nabrały wskutek tego bardziej charakteru uogólniającego. Mimo to nie drukujemy ich oddzielnie, pomieszczając w przypisach wszystkie odmiany. Część trzecia książki została przez Abramowskiego przełożona na francuski i wydana w r. 1898 w temże piśmie co poprzednia i oddzielnie jako: Le Materialisme historiąue et le principe du phenomene social. Paris 1898 Giard et Briere. Część czwarta i ostatnia nie była przedrukowywana. E. Abramowski, Pisma. 1