X. Prace psychologiczne i filozoficzne.

 Najbardziej znamiennym rysem umysłowości Abramowskiego był zmysł syntezy. Dzięki tej zdolności twórczość naukowa jego mą wybitną cechę konstrukcyjną: opanowuje on materjał badany nietyl-ko na drodze analizy i rozbioru, ale przedewszystkiem buduje z niego cały system filozoficzny — system bardzo rozległy, ogarniający całość poznania, wchodzący wgłąb życia praktycznego. System tea ma zaspakajać potrzeby metafizyczne jego twórcy i być uzasadnieniem dla programu życiowego.

 Wpatrzony w to swoje główne zadanie zdołał Abramowski badaniami swemi położyć nowe podwaliny pod cały szereg dyscyplin naukowych. Cechą zasadniczą jego umysłowości było, że umiał stawiać zagadnienia i z zagadnień, zdawałoby się błahych, wydobywał trwałe wartości. „Najczęściej tak bywa — pisał, — że owe małe, ledwie dające się określić i dostrzec rzeczy, prowadzą do zrozumienia tych wielkich spraw, wokoło których gromadzi się powszechna uwaga".

 Nie możemy tu oczywiście dawać oceny wszystkich tych prac-Ocena krytyczna i rozbiór ich wymaga specjalnych studijów. Na tyra miejscu idzie nam tylko1 o zaznaczenie głównych kierunków myśli.

 Abramowski jako badacz zaistotnił się w trzech głównie kierunkach . — jako psycholog, filozof i socjolog. Wszędzie zostawił wybitny ślad, swej umysłowości. W badaniach swych był nierozdzielny. Każda z poszczególnych dziedzin w jego twórczości znajdowała się w ścisłej łączności z innemi. Dla Abramowskiego „istnieje tylko jedna tajemnica życia, obejmująca wszystko i jedna pozornie tylko rozczłonkowana .wiedza, usiłująca tę tajemnicę przeniknąć i wypowiedzieć". W tym sformułowaniu celu badań uwydatnia się najlepiej stanowisko poznawcze Abramowskiego, jego „marzenia filozoficzne". Marzenia te przyświecały mu przy rozbiorze najbardziej nawet konkretnych zagadnień. Przyznaje się do nich chętnie i otwarcie, podkreślając tym szerokość swoich zamierzeń. Syntetyczność tę ujęcia spostrzegamy we wszystkich pracach, więc . „Teorja jednostek psychicznych" i „Przyczynek do poznania myślenia logicznego!' były próbami ustalenia ścisłego związku między psychologią doświadczalną, przyrodniczą, ąteorją poznania i logiką: „zaprowadzenie pewnej jednolitości filozoficznej między psychologją współczesną, domagającą się coraz wyraźniej stanowiska nauki doświadczalnej i teorją poznania, ustanawiającą kryterjum doświadczenia". Podobnie w badaniach nad pamięcią nad stosunkiem podświadomości do różnych objawów fizjologicznych zwraca uwagę na nowe rozległe widnokręgi, otwierające się stąd zarówno dla psychologji jak i biologji, które mogą połączyć te dwie dziedziny badań w jedną nową naukę życia „nie poklasyfikowane go-sztucznie, lecz integralnego, całkowitego, jednego t. j. takiego jakim jest istotnie". Te same problematy zaprzątają go w socjologji i filo LII