Wszystkie np. zasadnicze pytania, dotyczące genezy i zalet oraz wad psychiki ludzkiej, są bardzo rozmaicie rozwiązywane. Kto jednak gładko niby wyjaśni jeden szereg faktów, ten łacno zapomina o innych, niemniej ważnych, stojących w zupełnej opozycji z owemi wyjaśnieniami. Weźmy je­den przykład. Henryk Bergson przedstawia psychikę zwierzęcą i ludz­ką, jako dwa całkiem rozbieżne rozwiązania przez przyrodę tego samego problematu. Zdaniem jego, w rodzie ludzkim miało zajść jakieś nagłe zboczenie z normalnej drogi rozwojowej, i ono to wy­tworzyło psychikę całkiem różną od zwierzęcej już nie tylko ilościowo, ale wręcz jakościowo. Człowieka różni od naj­wyżej nawet rozwiniętych zwierząt obecność intuicji, która ma być przeciwstawieniem i niejako zastąpieniem instynktu. Tu przypomnę, że instynkt według Bergsona ma być nieja­ko „intuicją przeżywaną" (vécu plutôt que representée), gdy intuicja ludzka — intuicją „wyobrażeniową". Niema w tem nic dziwnego, że B. zauważył „nagłe zboczenie", jakiś „skok", bo przecież gruntowną odmienność rozumu ludzkiego od instynktów, a nawet choćby rozumów zwierzęcych wszyscy widzą, i nie można jej nie widzieć. Chodziłoby więc o wyjaśnienie: co sprawiło, że b. wygodne, ale ubożuchne wrodzone „jasnowidzenie nieświadome" (instynkt) zostało w rodzie ludzkim zastąpione „przez przyrodę", nagle przez gruntownie coś innego. Gwałtowny przeskok od „nie­świadomego jasnowidzenia" do rozumnego jasnowidzenia do­maga się wytłumaczenia i naukowego uzasadnienia, boć „na­tura" nie zna zboczeń bezprzyczynowych. Tego jednak nasz filozof nie dokonał, a nawet nie probował objaśnić zrozumiałemi czynnikami. Możnaby się spodziewać, że mimo to w efektownej kon­cepcji tkwi coś z prawdy, gdyby myśl Bergsona nie była sprzeczna z faktami. Faktem zaś jest, że my wcale nie je­steśmy pozbawieni instynktów. Posiadamy wszystkie przedludzkie, nie utraciliśmy prawie niczego na rzecz czegoś nowego, tylko na tem, co już było i zostało, przybyła jakaś nadbu­dowa, i to jeszcze jaka! Okazało się tedy koniecznem zbadanie: co za warunki mogły wywołać naturalne wystąpienie tego rodzaju inteligencji, jak ludzka?