Wkrótce potem klimat się oziębił i stał się suchym, co spowodowało zagładę zwierząt, które jeszcze zdołały prze­trwać dotychczas *). Koczujące gromadki myśliwych coraz wyłączniej szuka­ją schronienia w czasie surowej zimy, po zacisznych jaski­niach, w które Francja obfituje — i głównie w pobliżu tych jaskiń wiodą żywot ciężki, ale bardziej już ludzki, niż po­przednio. Czem się to dzieje? Właśnie tem, że przynajmniej ro­dy, które znalazły w owych jaskiniach ucieczkę, zyskały większą trwałość, skutkiem czego mogły snuć bezpieczniej wątłą nić tradycji, dotychczas rwącą się zbyt prędko. III. ZAGADKA PRZEDHISTORYCZNEGO ARTYZMU. Azyla te stały się rychło siedzibą kultury wyższej od dawnej. Tu w czasie długiej zimy płonęło ognisko, przy któ­rem do chciwej wyobraźni młodych przemawiały wspomnie­nia i nauki starszych, tu sporządzano oręże i przedmioty codziennego użytku, tu snuła się wąska, ale trwalsza niż i kości długie wszystkie są potłuczone i połupane, oczywiście dla wydoby­cia mózgu i tuku. Z uwagi na rzadkość zaludnienia widocznem jest, że warstwy nagromadzały się tu przez wieki, więc trzeba się domyślać, że było to miejsce z jakichś nieznanych przyczyn szczególnie uprzywilejowa­ne przez okolicznych troglodytów, którzy zbierali się tu stale od czasu do czasu, parci między innemi poczynającym się instynktem towarzyskim. Być teź może, iż warunki lokalne pozwalały w tej okolicy utrzymywać się nieco większej ilości głów, niż na wielu innych obszarach. Cała Europa północna i wschodnia była po dawnemu bezludna. W podobnych mniej więcej warunkach upłynęła krótka stosunkowo epoka solutreńska, i tro­glodyci Europy przeszli nieznacznie w nowy okres bytu. *) Znikły: niedźwiedź olbrzymi, hiena jaskiniowa, mamut staje się w Europie Zachodniej coraz rzadszem zjawiskiem, podobnie jak ostatnie nosorożce. — Głownem zwierzęciem staje się już renifer, poza tem nieobfita fauna składa się z gatunków, które później wywędrowały na daleką pół­noc i do dziś żyją w krainie trudnych do zniesienia mrozów długiej zimy oraz upałów krótkiego i suchego lata. Faunę Francji i wogóle słabo zamie­szkanej Europy środkowej (z wyjątkiem północnej, wciąż jeszcze niedostęp­nej), stanowią, prócz renifera, antylopa Sajga, jeleń Kanadyjski, wół piż­mowy, lis niebieski, niedźwiedź bury, suseł i t. p. — Epokę tę nazywamy drugą epoką renifera, albo magdaleńską od nazwiska groty w pobliżu Tur­sac w Dordogne, w której Lartet znalazł pierwszy raz obfite ślady kultury posolutreńskiej.