— 74 — rodu, bo powstał wprawdzie na gruncie maluchnej duszy zwierzęcej, czyli rozwinął się na gruncie ustroju zwierzęcego, ale budowa jej czyli jakość nie zależy już wcale od gatunkowej budowy ciała, u wszystkich ludzi pradwie jednakowej, lecz jedynie od położenia osobnika w społeczeństwie, albo, co na jedno wychodzi, w środowisku społecznem, które nie we wszystkich miejscach jest jednakowe. Dusze ludzkie formują się w jaskrawe indywidualności pod wpływem innych dusz właśnie tylko dzięki trwaniu materyalnego pośrednika między organizmami*). X. O materyalnej władzy dusz ludzkich. Rola narzędzi sztucznych. Powszechnie powtarzamy, ie dusza rządzi siłami ciała, w którem niejako mieszka. Co to znaczy? Znaczy to, ie ciało jest niejako narzędziem i sługą duszy. I to jest prawda. „Osobnikiem" myślącym, czującym i chcącym po ludzku — jest nie ciało nasze, lecz właśnie dusza, ale ponieważ dusza nie może przejawiać się na zewnątrz inaczej, jak przez czynności ciała, — *) „Dusze istnieją tylko dzięki istnieniu mowy (Teor. czł. VIII, s. 55). — „Dusza to wynik zbiorowego postrzegania, mo­żliwy tylko dzięki mowie", (Nauka o cywil, Prolegomena XVI, s. 110, oraz Teor. człow. X, 70). — Myślenie ludzkie jest zjawi­skiem społecznem, moiliwem tylko przez mowę, przez łączność psychofizyczną" (Teor. czł. XVI, s. 110).—„Symbolika akustyczna (lub optyczna) jedyną formą myślenia ludzkiego (Teor. człow. XVI, s. 110).