— 232 — Tłumaczy się to licznemi zaletami, których były pozbawione poprzednie formy pieniądza. W stosunku do nich — kruszec ciężki, a rzadki w przyrodzie odznaczał się wyjątkowo małą objętością, a zarazem prawie nieograniczoną, a łatwą podzielnością. Rzadkość w przyrodzie zapewniała mu wysoką cenę, niezniszczalność znowu, pomimo względnej miękkości, chroniła od strat, wynikających z zepsucia się towaru. Co jednak najważniejsza, kruszce szlachetne odznaczają się stałością ceny większą od stałości wszyst­kich innych towarów, które mogłyby ze względu na pewne zalety odgrywać rolę dobrego środka wymiennego. Biedzono się juz dużo nad zrozumieniem tajemnicy stałości ceny pieniądza kruszczowego, a zwłaszcza złotego, dawano różne objaśnienia, ale nie spostrzeżono, a przynajmniej nie położono na to odpowiedniego nacisku, ze główną tego przyczyną jest niezmiernie rzadka w towarach właściwość, że cena ich trzyma się stale w pobliżu wartości. Aby się to urzeczywistniło, muszą one, jako towary, należeć do towarów najdroższych (czyli osiągać najwyższą cenę w stosunku do swej wartości przedmiotowej) zaś jako przedmioty użytku muszą przedstawiać niewielką wartość czyli użyteczność. Inaczej mówiąc, muszą należeć do towarów najdroższych a równocześnie najmniej poszukiwanych. Zdawałoby się, ze żaden towar nie może być równocześnie wcieleniem podobnych sprzeczności, — a jednak to najczystsza prawda. Szlachetne kruszce są niewątpliwie najdroższe z po-śród towarów, cena ich bowiem jest wyrazem rzeczywistej ich wartości; że zaś należą do nap mniej poszukiwanych, tego dowodzi fakt, że cena ich jest zapłatą zaledwie za najprostszą pracę