ROZDZIAŁ X. X. Rola i znaczenie mowy ludzkiej w sprawie poznania. Ze wszystkiego, co było wyżej, okazuje się, że podjęliśmy trud nie jałowy, zapuszczając się w rozważanie łącznika społecznego. I chociaż dużo o nim mówiliśmy w pracy poprzedniej oraz tutaj, mam przekonanie, ze jeszcze dużo pozostało do zbadania, aby jego rolę w społeczeństwie i w przyrodzie należycie zrozumieć i ocenić. Do tego miejsca traktowaliśmy mowę ludzką wyłącznie jako ruch mechaniczny, łączący inne ruchy mechaniczne (ruch w nerwach) w jeden wspólny wielki system ruchów. Ograniczyliśmy się do stwierdzenia, ie u zwierząt ruch nerwowy, zachodzący w osobniku jest jedynem źródłem ich sygnalizacyi, — u ludzi zaś jest wynikiem sygnalizacyi1). Ograniczyliśmy się do stwierdzenia, ie mowa ludzka, zwiększając i doskonaląc mózgi jeden pod wpływem drugiego, uczyniła z nich aparaty, dziedzicznie odnawiające się, zdolne do bardzo złożonych reakcyi na złożone bodźce zewnętrzne, ale jednak jui wewnątrzspołeczne. Nie padło tu jeszcze tajemnicze słowo: myśl. Teraz czas przejść do strony zjawiska, pomijanej do tej chwili milczeniem. 1) Różnica to niezmiernie ważna. Uwydatnimy ją lepiej w następnym rozdziale XIm.