328 ROZDZIAŁ XLIII, Metoda to zmudna — na przemiany dedukcyjna i indukcyjna, a właściwie wzorowana na procesie życia, który jest ustawiczną analizą i syntezą, ale zdaje się być pewniejszą od jednostronnego zasklepienia się w cząstce zjawisk, gdy wiemy dobrze, iż świat jest jednym wielkim mechanizmem, w którym wszystko zależy od wszystkiego, wszystko oddziaływa na wszystko i wszystko kształtuje wszystko. W najbardziej zmiennej cząstce świata, a taką jest właściwie realność D, najtrudniej pochwycić to, co w niej jest względnie stałego, t j. co powtarza się z najmniejszą zmiennością, więc teorya realności D będzie właściwie teoryą ewolucyi, zastosowaną do najtrudniejszego objektu, ale za to, jeżeli wyjaśni choć część podstawowych zjawisk społecznych, wówczas naturalnym biegiem rzeczy wprowadzi wiele światła do dziedziny mniej skomplikowanych zjawisk czysto biologicznych; wyniki jej sprostują niejedną niedokładność, wyjaśnią niejedno zjawisko, dotychczas zachowujące się opornie względem metod przyrodniczych.