ROZDZIAŁ V 63 V. Różnica między gromadą a społeczeństwem. Tajemnica społeczeństwa i cywilizacyi spoczywa w odmienności materyału, z którego się składa gromada niespołeczna i gromada społeczna. Aby najkrótszą drogą zdążyć do definicyi materyału społecznego, wypada zbadać: czem się różni zasadni­czo materyał, składający gromady, od materyału, skła­dającego społeczeństwa, wypada nam porównać gro­madę ze społeczeństwem. Najmniejszą cząstką tego materyału, który mamy poznać, nie będzie osobnik w zwykłem tego słowa znaczeniu (w myśl rozdz. III), lecz tylko »jednostka biologiczna« czyli »atom biolo­giczny«. Nazwaliśmy ją »cząstką biologiczną«. Na zasadzie wszystkiego, co było powiedziane wy­żej , definicya gromady zwykłej będzie następująca: Gromada jest to naturalne skupienie cząstek bio­logicznych jednakowych (równych sobie), wolnych i niezależnych od siebie, o funkcyach jedna­kowych, niezmiennych i niezróżnicowanych. Ani liczebność jej, ani gęstość (stopień skupienia) nie wy­wołuje różnicowania się funkcyi. Gęstość jest zresztą jednakowa i niezmienna, zależna jedynie od normalnych i niezmiennych potrzeb jednostki. Gęstość, przechodząca taką miarę normalną dla wszyst­kich jednostek, rozprasza gromadę.