ROZDZIAŁ XXXI 265 Postać i budowa ciała społecznego. Układ mechaniczny spontaniczny jest podłożem sił w nim działających; jest zarazem jakby składem pew­nej sumy energii potencyalnej i czynnej, przez którą oddziaływa na inne układy. Suma właściwej mu energii i materyi jest zmienną, i dlatego można go uważać za miejsce przepływu energii i materyi. Tak samo rzeczy się mają w społeczeństwie. Jest to także układ do pewnego stopnia zachowawczy i sprę­żysty, w którym przy odkształceniach, sprawionych przez siły wewnętrzne i zewnętrzne, zachodzą wysiły, skierowane ku powrotowi do dawnej postaci. Układ ten może być odkształcony do pewnych granic bez za­tracenia jego jakości indywidualnej, inaczej — rozpada się, a jego energia i materya wschodzą w skład innych układów. Układ mechaniczny jest, jakim jest, dzięki działaniu pomiędzy jego cząsteczkami czegoś, co nazywamy si­łami. Społeczeństwo tak samo. Mechanizm spontaniczny w każdym momencie stanowi pewną całość. Cóż sprawia, że jego czę­ści nie są sumą luźnie bytujących obok siebie ciał, ale częściami całości? Siły. Lecz już w rozdz. VII poznaliśmy najprostsze siły, a w XIVm, str. 136 do 140, była mowa, że wyraz »siły« nie zawiera nic,