WSTĘP. 1. Do najciekawszych, a zarazem najzawilszych bodaj zagadek, których nauka, pomimo bardzo wielu usiło­wań nie zdołała jeszcze rozwiązać, należy bezwątpienia pytanie: dla czego cywilizacya wysoka zjawia się na ziemi nie wszędzie, dla czego jest zjawiskiem prędko przemijającem, jak nam to stwierdzają dzieje powsze­chne oraz od czego zależy jej pojawianie się i znikanie, a właściwie przenoszenie się na powierzchni ziemi, z miejsca na miejsce, z kraju do kraju, od ludu do ludu ? Dlaczego wysoki stan cywilizacyi nie obejmuje ni­gdy całego obszaru ziemi i wszystkich ludzi, lecz wy­stępuje ogniskami, zajmującemi stosunkowo niewielkie obszary i w żadnym jeszcze momencie dość długich dziejów (powszechnych) nie tylko nie objął wszystkich ludzi, ale nawet nie utrzymał się długo tam, gdzie już się pojawił? Dlaczego jedno jakieś ognisko cywilizacyi wyższej gdzieś rozpala się, gdzieindziej płonie w całej pełni, ówdzie zaś dogasa ? Co za wpływy przemożne kierują całym tym ruchem, jakie prawo rządzi temi na pozór bezładnie, a jednak nieodwołalnie dokonywującemi się zmianami ? Jednem słowem, co zapala i co gasi oddzielne cywilizacye, co wznosi ludność różnych krajów na wy­żyny i co je strąca? Cywilizacya. 1