ROZDZIAŁ XIX 163 XIX. Mowa jest przyczyną rozrostu tych części mózgu, które przyjmują mowę i rządzą mówieniem i jest przyczyną społeczną. W tym celu musimy zastanowić się nad stosunkiem zmysłów do mózgu. Wiadomo, że nerwy oka, wyczulone w specyalnym kierunku, specyalne swe podrażnienia przesyłają po włókienkach (neurytach) i komórkach nerwowych (ich dentrytach i neurytach) do mózgu. Tam dopiero pow­stają wrażenia świetlne. Człowiek odczuwa wprawdzie okiem, ale widzi n i e okiem, t. j. nie pręcikami i czopkami, znajdującemi się w siatkówce — lecz mózgiem. Mózg za pośred­nictwem specyalnych zakończeń nerwowych w siat­kówce odbiera podrażnienia, pochodzące od fal eteru o pewnej długości i drogą specyalnego procesu zamie­nia je w subjektywne wrażenia świetlne. Poza móz­giem1 niema światła, barw, ani obrazów, są tylko wibracye eteru. Wibracye te, uderzając o zakoń­czenia nerwów w siatkówce, wprawiają włókienka ner­wowe w stan podrażnienia, substancya nerwowa pod­lega tu chemicznej przemianie, niezmiernie subtelnej i szybko podlegającej przemianie powrotnej, ale to wy- 1 Właściwie poza świadomością. 11*