244

w Niemczech, u nas zaczęła się ona rozchodzić. Powstawałem zawsze na to prawdziwe naukowe zboczenie i jeszcze tej zimy wypracowałem obszerne pismo składać mające czwarty tom moich pism rozmaitych, które po wakacyjach (r. 1821) każę drukować. Spodziewam się zrobić dla naszej młodzi ostatnią może moją, ale jej przydatną usługę. Otóż tem obszernem pismem mającem być „ostatnią może dla młodzi polskiej usługą", jest rzeczywiście ostatnia ŚNIADECKIEGO JANA PRACA, JEST JEGO: FILOZOFIJA UMYSłU LUDZKIEGO". W NIEJ TO ZAWARł ON CAłY SWóJ POGLąD NA DZIAłANIA LUDZKIEGO UMYSłU, STREśCIł WSZYSTKIE SWOJE TEORYJE FILOZOFICZNE, KTóRE ROZWIJAJąC SIę W NIM STOPNIOWO KIEROWAłY CAłą JEGO DOTYCHCZASOWą NAUKOWą I LITERACKą DZIAłALNOśCIą.

 Że do napisania traktatu o umyśle ludzkim skłonił ŚNIADECKIEGO GłóWNIE WZGLąD NA POTRZEBY MłODZIEżY POLSKIEJ, TO DOWODEM TEGO Są WłASNE JEGO SłOWA, NAPISANE W PRZEDMOWIE DO FILOZOFII UMYSłU LUDZKIEGO: „W KILKU MOICH PISMACH" POWIADA „BRONIąC MłóDź POLSKą PRZECIWKO FAłSZYWEJ FILOZOFII, POMYśLAłEM SOBIE: żE NIEDOSYć JEST GANIć I ZBIJAć JAKą NAUKę; ALE TRZEBA JESZCZE POKAZAć MłODZI KRAJOWEJ, CZEGO SIę MA W NIEJ TRZYMAć 1)" JUż NIERAZ POPRZEDNIO MIAł ŚNIADECKI SPOSOBNOść WYRAżENIA OGóLNIE ZDANIA SWEGO O PRZEDMIOCIE I ZDANIACH FILOZOFII. I TAK W ROZPRAWIE O METAFIZYCE POSTAWIł NOWE POJęCIE TEJ NAUKI FILOZOFICZNEJ żąDAJąC OD NIEJ, ABY WESZłA W śCISłY ZWIąZEK Z NAUKAMI SZCZEGółOWEMU I ZAMIAST BYć ROZPRAWIANIEM O RZECZACH DLA ROZUMU NIEPRZYSTęPNYCH, ABY BYłA PRZYSTOSOWANIEM ROZUMU DO FENOMENóW I ZDARZEń W POSZCZEGóLNYCH NAUKACH OBRABIANYCH2). ZUPEłNIE W PODOBNY SPOSóB JAK TU METAFIZYKę OKREśLIł ŚNIADECKI W ROZPRAWIE O FILOZOFII, FILOZOFIJę MóWIąC, żE KAżDY OGóLNIEJSZY WIDOK JAKIEJKOLWIEK SZCZEGóLNEJ NAUKI ODNIESIONY DO PEWNYCH PRZEZ ROZUM USTANOWIONYCH POCZąTKóW, JEST FILOZOFIJą 3).

1) Przedmowa. P. roz. IV. str. 177. 2) Patrz wyżej str. 209. 3) Patrz wyżej str. 222.