114

nowszych czasów i w wewnętrzych tajnikach ducha ludzkiego warunków do wydobyoia się z ciasnego koła doświadczenia we filozofii, a w poezyi z pod szablonowych estetycznych zasad powierzchownie i niewolniczo zrozumianego klasycyzmu; oba kierunki szukały sposobów zpotęgowania polotu myśli i fantazyi. Nie jest to rzeczą przypadku tylko, że we Francyi, gdzie przeważyła filozofija realistyczna klasycyzm w literaturze najdłużej się utrzymał; że w Anglii, która dała Francyi filozofiję realistyczną, rozszerzył się na odwrót wpływ klasycznej literatury francuzkiśj, podczas gdy w Niemczech, które wydały nową romantyczną poezyję, powstał także na nowych podstawach oparty spekulacyjny idealizm; nie jest to również rzeczą przypadku, że w Polsce z przewagą realistycznej filozofii francuz-kiej wziął górę na polu literatury klasyoyzm, podczas gdy w parę z budzącym się duchem romantycznym w poezyi, szedł wpływ filozofii niemieckiej, od KANTA początek biorącej.

 ŚNIADECKI JAN wykształcony ostatecznie na gruncie francuskiego realizmu, rozwinął w sobie także równooześnie skłonność do zasad i prawideł klasycznych w literaturze a już w rozprawie o nauk mat. poez. połączył z takim sposobem widzenia rzeczy, odpowiednie poglądy na cele i zadania oświaty w ogól-ności. Widzieliśmy jak wysoko podniósł tam znaczenie rozumu i jak sławił nauki matematyczne dla ich pewności i oczywi-stoócj: poruszając się w pewnych stale określonych kierunkach doskonalą one władzę rozumowania, nadają rozumowi przewagę nad innemi władzami duszy ludzkiej i dla tyeh to właśnie przy-miotów powinny, być zdaniem jego, ważnym przedmiotem instrukcyi publicznej.

 W Krakowie po powrocie z zagranicy i objęciu posady profesora matematyki i astronomii, wśród zajęć zawodowych nie rozwinął ŚNIADECKI żywszej literackiej działalności, wiemy tylko o kilku mowach, które wygłosił w czasie profesury swojej w Krakowie. Były to tak zwane pochwały czyli panegiryki. Podczas gdy jeszcze w szkołach pisał takie pochwały po łacinie, to przeciwnie po powrocie z zagranicy używał już zawsze języka pol