110



 tnościach, naprzód w matematyce, potem w astronomii. Zwrot w jego pracy zaznacza rozprawa o obserwacyjach astronomicznych. Ale dopiero rozprawa o Koperniku jest stanowczem przejściem od prac organizujących poszczególne zakresy nauk ścisłych do prac bardziej ogólnych, filozoficznych o naukach. W Krakowie przeważa działalność w szczegółowych zakresach umiejętności w Wilnie zaś przeważa działalność ogólnie filozoficzna. Tu ogłosił ŚNIADECKI jedno już tylko matematyczne dzieło tj. Trygonometryję kulistą, tem większą zato ilość rozpraw filozoficzno krytycznych o naukach. Ale i między temi nawet dostrzegać się daje pewnego rodzaju stopniowanie. Pierwsze dwie o podziale nauk mat. i języku narodowym w matematyce dotyczą przeważnie strony zewnętrznej praktycznej nauk, chociaż i im nie zbywa na ważnych filozoficznych uwagach. Rozprawa o meteorologii, jakkolwiek tak szczegółową zajmuje się nauką, zawiera jednak filozoficzny rozbiór słabych stron metody doświadczalnej. Rozprawa o De LAGRAN-GEU będąc ogółnem zebraniem wyników nauki ścisłej na jej naj-nowszem stanowisku, uzupełnia niejako wraz z Kopernikiem filozoficzną teoryję rozwoju nauki, podczas gdy w rozprawach: o rachunku losów i rozumowaniu rachunkowem rozwiniętą jest już w najszerszem tego słowa znaczeniu, filozofija nauk ścisłych. Tak więc widzimy jak ŚNIADECKI JAN, rozpocząwszy działalność od filozoficznej rozprawy, którą równocześnie wyłączną pracę nad własnem wykształceniem zakończył, przechodzi dalej znacząc wszędzie ślad swego filozoficznego sposobu myślenia od nauk szczegółowych na pole coraz szersze, coraz ogólniejsze. Tę powolną w jego usposobieniu zmianę na korzyść pytań ogólniejszych a wreszcie i przejście do rozpraw treści wyłącznie filozoficznej, tłumaczą nam bardzo naturalnie praktyczne przyczyny. Zaszczytny urząd rektora uniwersytetu wileńskiego, jako naczelnika całej oświaty i wszystkich zakładów naukowych w krajach zabranych, zmusił go do wyjścia ze szczegółów nauki na szersze bez porównania pole, zmusił go do czuwania nad duchem i ogólnym nauk w kraju kierunkiem. Wypadło mu więc koniecznie śledzić pilnie ruch naukowy w kraju i pisać o naukach,