164

stać się łudzić. Światopogląd swobody i pracy nie znosi żadnych kompromisów. Każdy, kto uznaje jakąś rzeczywistość poznaną, czy poznawalną prócz pracy i jej narastania, każdy kto uznaje możliwość innego typu ludzkiego istnienia, żyje myślą w przeszłości, chce podporządkowania pracy, nie zniesie swobody i nie stworzy nigdy jednolitego, wytrzymującego krytykę układu myśli dla siebie.

 Spory pomiędzy różnemi szkołami teoryi poznania są równie przestarzałe, jak spory na temat, czy świat jest materyą czy duchem.

 Rzeczywistością, z jaką myśl ludzka się styka, jest zawsze tylko działalność ludzka, samo życie ludzkie. Co jest poza ludzkością ? Coś, wobec czego tylko praca nasza się ostaje.

 Ludzkość bije pale w dno czy bezedna pozaludz-kiego chaosu, kosmosu. Na własnym gruncie wznosi własne życie. Nauka, poznanie, to tylko wiedza, jakie formy działania ostają się — wobec nieznanego. Człowiek ma tylko siebie i sobą rozporządza oraz tem, co celowo wytworzy. Nauka jest świadomością, planem, metodą naszego działania i żadne granice nie istnieją w niej, życie ludzkości bowiem i jej praca trwają i rozwijają się. Człowiek nie poznaje gotowego, istniejącego świata, lecz stwarza swój świat i z każdego osiągniętego stanowiska myślą usiłuje snuć dalsze drogi, dalsze formy, dalsze plany działania. Co się ostoi z jego działalności — jest, a więc myśl, jaką się kierował działając, jest prawdziwa i rzeczywista, bo ją stworzył. Człowiek zna tylko siebie i rzeczywistość, ostającą się wobec tego, co jest poza nami — pracę. By jednak to zrozumieć, człowiek musiał uznać za istotny typ swo