SCHOLASTYKA W POLSCE.    7

EPOKA PIERWSZA.  FILOZOFJA W POLSCE PRZEDROZBIOROWEJ. OKRES PIERWSZY.

SCHOLASTYKA W POLSCE.

 Lit.: Morawski Kazimierz: Historja Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1900. — Ks. Jan Fijałek: Mistrz Jakób z Paradyża, Kraków 1900. — Archiwum Komisji do badania historji filozofji w Polsce, Kraków 1917—1926. Roman Piłat: Historja literatury polskiej, 1926, t. I, cz. II.

 1. Każdy naród ma swą filozofje, wyrażoną w mowie, wierzeniach, obyczajach, pieśniach, przysłowiach, urządzeniach społecznych. Wszystko to może być wskaźnikiem do poznania jego światopoglądu. Nas obchodzi tu raczej filozof ja nietyle samorzutna, ile refleksyjna, naukowa, a ta jest naogół wytworem szkoły. W Polsce, jak w innych krajach, zakładał szkoły Kościół katolicki. Na dworze Bolesława Śmiałego miała istnieć t. zw. szkoła kurjalna. Prócz niej istniały szkoły klasztorne, parafjalne, katedralne. W niższych uczono służby kościelnej, rachunków, religji, czytania i pisania po łacinie, w wyższych: gramatyki, retoryki, dialektyki (trivium) oraz: arytmetyki, geometrji, astronomji, muzyki (quadrivium). Od XI wieku wybitne miejsce zajmowała szkoła katedralna krakowska (por. Antoni Karbowiak: Szkoła katedralna krakowska w wiekach średnich, Kraków 1889), kształciła jednak przeważnie wyłącznie samych duchownych. Od wieku XIV pojawiają się miejskie szkoły świeckie, jednak pod nauczycielami duchownymi.

 Po wyższe wykształcenie udawali się Polacy do Włoch,. Francji, Czech i Niemiec, zwłaszcza do uniwersytetów w Bolonji (zał. 1158, kwitnie prawo), w Padwie (zał. 1222), w Paryżu (zał. 1200, kwitnie teologja), w Pradze (zał. 1348). By zadość uczynić żądzy wiedzy u Polaków, założył Kazimierz Wielki w r. 1364 Studium Generale we wsi Bawole pod Krakowem z trzema wydziałami: prawniczym, lekarskim i filozoficznym. Po śmierci Kazimierza W. podupadła ta Akademja krakowska; dźwignęła ją z upadku i podniosła do świetnego rozkwitu hojność królowej Jadwigi i króla Władysława Jagiełły (r. 1400). Odtąd Uniwersytet krakowski posiada cztery wydziały. Kanclerzami bywają biskupi krakowscy, zarząd spoczywa w ręku rektora i dziekanów. Profesorowie przechodzą' z wydziału na wydział. Uczniowie żyją w bursach. Stopniami aka