64       FILOZOFJA W POLSCE.

Niełatwa to rzecz określić stanowisko systematyczne w poglądach filozoficznych Twardowskiego. Nie jest on wyznawcą jednej szkoły filozoficznej ani jednego systemu. O ile jaka teza wydaje mu się oczywistą, przyjmuje ją bez względu na to, skąd przyszła, jeśli nieuzasadnioną i niejasną, odrzuca, nie troszcząc się o jej pochodzenie. Opiera swe rozumowania na naukach doświadczalnych, ale na nich nie poprzestaje. Przeciw psychologizmowi odróżnia akt poznawczy od treści i przedmiotu pojęcia, chociaż pojęć nie odróżnia dostatecznie od wyobrażeń, przez co toruje drogę nominalizmowi i naraża na niepewność sprawę niematerjalności i nieśmiertelności duszy. Przyjmuje z kantystami i modernistami, że Bóg i jego stosunek do świata i człowieka nie może być przedmiotem wiedzy rozumowej, lecz jedynie wiary religijnej, że więc filozofja w tych sprawach wyrokować nie może, gdyż leżą one poza zakresem jej środków poznawczych.

 6.       Profesorami na uniwersytecie lwowskim byli przez jakiś czas także: Aleksander Raciborski (1845—1920), który poddaje surowej krytyce empiryzm Milla (Podstawy teorji poznania J. S. Milla, 2 tomy, 1886), sam jednak ulega poglądom Kanta (Ogólny zarys systemu filozofji, 1892) i dlatego nie uznaje metafizyki a nawet psychologji za dział filozofji, oraz Aleksander Skórski (ur. 1851), który w swem piśmie: Filozofja jako nauka akademicka, 1893, pojmuje filozofję jako umiejętność, biorącą za przedmiot swoich badań samą wiedzę ludzką. Usiłuje on pogodzić przedmioty naszego poznania z formami naszego myślenia, po odrzuceniu nieuzasadnionej heglowskiej tożsamości myśli i bytu.

 Wykładał tam także: Wojciech Dzieduszycki (1848—1909). Napisał prócz Historji filozofji (t. I. Fil. starożytna, wydany 1914) prace: Roztrząsania fi lozoficzne o podstawach pewności ludzkiej, 1892 i O wiedzy ludzkiej, 1895, w któ rych całą pewność wiedzy naszej opiera na „sumieniu" t. j. na przeświadczeniu moralnem, że powinniśmy być cnotliwymi. Na tem przeświadczeniu o obowiązku moralnym opiera też pewność istnienia Boga, nieśmiertelności duszy i wolności woli (Kant), a poznanie Boga uważa za niezbędne do poznania świata (Descartes). W swych rozprawach: Mesjanizm polski a prawda dziejów, Kraków 1902, Dokąd nam iść wypada, Lwów 1912, zastanawia się nad przyszłością Europy, przepowiada rewolucję w Rosji, boleje nad rozbiciem i niezgodą narodów słowiańskich, prze znaczonych do odegrania wielkiej roli w dziejach.       

 Chlubna wzmianka należy się jeszcze profesorowi Uniwersytetu lwowskiego-Mścisławowi Wartenbergowi (ur. 1868) za jego prace o Kancie (Kants Theorie der Kausalitat, 1899, O Kantowskiej krytyce praktycznego rozumu i jej stosunku do krytyki czystego rozumu, Lwów, 1911) i za jego Obronę metafizyki,. Kraków 1902, przynajmniej jako „prawdopodobnej" hipotezy.

7.       Na polu poszczególnych działów wiedzy filozoficznej panuje w ostatnich czasach wielkie ożywienie :

 a) w logice i logistyce: Jan Łukasiewicz (ur. 1878, obecnie prof. w Warszawie), autor rozpraw logicznych, któremi przyczynił się do rozwoju logiki ma