MESJANIZM SŁOWACKIEGO.    47 ciej, uważa Krasiński, podobnie jak Mickiewicz, wojnę powszechną, której wizję wspaniałą stworzył w „Dniu dzisiejszym".

Różnica więc między Mickiewiczem z jednej, a Cieszkowskim i Krasińskim z drugiej strony polega głównie na tem, że Mickiewicz czynił spełnienie mesjańskie posłannictwa Polski zależnem od podniesienia się narodu na wyższy moralny poziom, zaś Cieszkowski z Krasińskim uważali Polskę już przez same losy dziejowe w przeszłości i przez jej upadek za przeznaczoną do spełnienia roli mesjasza narodów.

 5. Mesjanizm Słowackiego. — Odrębne stanowisko w pojmowaniu posłannictwa Polski zajmuje trzeci z wielkiej plejady naszych wieszczów Juljusz Słowacki (1809—1849). W jego mistyczno-ewolucyjnej filozofji osiąga się na każdym szczeblu postępu podniesienie się wyżej przez złamanie prawa rządzącego na szczeblu niższym 1) — Duch jest tym przełomcą praw, tym wiecznym rewolucjonistą. Zwycięstwo prawa wyższego jest zarazem zwycięstwem ducha wyższego nad niższym. To samo dzieje się w świecie ludzkim. W społeczeństwie dotąd nieskończą się przewroty i rewolucje, póki ustrój zbiorowy ludzki nie oprze się na hierarchji duchów. Przez rewolucje i wojny leczą się narody zwyrodniałe i zestarzałe, rozbicie bowiem formy starej, która duchy ugniatała, dopomaga duchom wyższym do wydobycia się na wierzch. Kto więc przynosi formę wyższą, staje się niszczycielem niższej.

 Słowacki, pojmując zło jako czynnik w porządku rzeczy konieczny, a nawet potrzebny, jest przekonany, że walki krwawe i rewolucyjne służą wyższym celom. Po gruzach i zgliszczach, po stosach ciał wstający duch - rewolucjonista zdąża do zdobycia idealnej formy rządu, do ukształtowania hierarchji ciał na wzór hierarchji ducha. Idealna forma rządu, do której świat dopiero zmierza wśród ciężkich walk, panowała niegdyś w Polsce. Świadczy o tem zasada jednomyślności uchwał. Polska atoli zatraciła tę swoją wielką ideę narodową i dlatego zgruchotaną została. Powrót do tej zatraconej idei narodowej, oto warunek zmartwychwstania Ojczyzny. Na Polsce ciąży obowiązek solidarnej współodpowiedzialności za postęp ku wyższym celom i formom, za pracę całej ludzkości. Polska spełnia ten obowiązek przez swój upadek, przez swoje walki i cierpienia i w tem tkwi jej posłannictwo. Polska Winkelriedem narodów, walczy, ginie i poświęca się za wszystkie.

 1) Por. M. Straszewski: J. Słowacki (Pol. fil. naród., str. 315—332). — Juljusz Kleiner: J. Słowacki. Dzieje twórczości, Warszawa 1919. — Jan Pawlikowski: Mistyka Słowackiego, Lwów 1909.