MESJANIZM WROŃSKIEGO. 41

lityczne i społeczne Europy ostatecznie uporządkować. Możliwem stałoby się to — jego zdaniem — wówczas, gdyby u góry, to jest w najwyższych kołach rządowych, zwyciężył rozum. Wroński niczego nie spodziewał się od ruchów społecznych z dołu idących, natomiast wszystkiego od władzy. Dlatego nienawidził Saint-Si-mona i tych, którzy przez lud do reform zdążali. Jak reforma wiedzy od szczytów, czyli od najwyższej zasady, rozpocząć się powinna i schodzić dopiero ku dołowi do coraz bardziej szczegółowych zakresów, tak podobnie ma się także sprawa z reformą społeczną. Jeżeli ją góra rozpocznie, jeżeli władcy i naczelnicy rządów prawdę najwyższą przyjmą i ją w organizm społeczny wprowadzą, to rewolucja stanie się raz na zawsze niemożliwą, jeżeli zaś tego nie uczynią, to siły podziemne będą dalej prowadziły swoją robotę rozkładową, aż nareszcie społeczeństwo rozsadzą. Już w prospekcie filozofji bezwzględnej napisał Wroński, że dzieła jego mają służyć za przewodników nie reformatorom, pozbawionym legalnego posłannictwa, ale rządom tak teraźniejszym, jak przyszłym, ustanowionym przez Boga dla kierowania ludzkością w jej pochodzie ku wzniosłemu celowi własnego kształtowania się. A więc wyzwolenie może przynieść ludzkości tylko ostateczne zwycięstwo rozumu, ułatwić jednak to zwycięstwo może tylko filozofja, oparta na zasadzie bezwzględnej, zawierająca przeto także prawdę bezwzględną. Filozofja jest przeto według Wrońskiego, poszukiwaniem i odkrywaniem Absolutu. Spełnia ona atoli nie tylko posłannictwo historyczno-społeczne, ale także metafizyczne w ogólnym wszechrzeczy porządku. W filozofji dokonywa się ów ostateczny, rozstrzygający zwrot od autotezji do autogenji wszechświata, to znaczy od procesu różnicowania, wyszczególniania i odosabniania się bytu do procesu upowszechniania i zespalania. Spełnia przeto filozofja zadanie dwojakie: 1) Odkrywając Absolut, stwarza bezwzględne rzeczywistości. 2) Uzasadniając wszelką rzeczywistość względną, podnosi ją i zespala już tu na ziemi z Absolutem. W filozofji powraca rozum do Boga jako praźródła wszelkiego bytu i wiedzy wszelkiej. Według Wrońskiego więc jest właśnie filozofja nowoczesnym mesjaszem. Filozofja krytyczna spełnia przez docieranie do wiedzy bezwzględnej posłannictwo, zbliżone do tego, które w dziedzinie religijnej spełnił wybawiciel świata Jezus Chrystus.

 Jest zatem mesjanizm Wrońskiego nauką o wyzwalającem posłannictwie rozumu wogóle, a filozofji — przedewszystkiem zaś filozofji krytycznej, odkrytej przez Kanta, a doprowadzonej przez Wrońskiego samego do wyniku i stanu ostatecznego — w szczególności. Wskazuje on drogę i środki, przez któryeh zastosowanie możnaby ludzkie społeczeństwo, jako zorganizowaną grupę istot rozumnych, doprowadzić do tego, iżby w łonie tej grupy zapanowało dobro bezwzględne, jako urzeczywistnienie prawdy ostatecznej i także bezwzględnej. Jest więc mesjanizm Wrońskiego doktryną filozoficzną ściśle rozumową i nie ma z mistycyzmem nic wspólnego. Polska ma z mesjanizmem Wrońskiego związek wprawdzie dwojaki, ale tylko pośredni i uboczny, a mianowicie: 1) ona wydala tego myśliciela, któremu przeznaczono wypowiedzieć ostateczne wyzwalające słowo, 2) skoro filozofja absolutna spełni swoje mesjańskie zadanie skutkiem czego ustali się w rozumnej społeczności ludzkiej panowanie