UKŁAD NAUK JÓZEFA ŁĘSKIEGO.  31 

iż „wyobrażenia nasze nie wyrażają istności rzeczy, ale tylko stosunek przedmiotów do nerwów". Mamy więc w Śniadeckim Jędrzeju do czynienia z najwcześniejszym może typem przyrodnika-filozofa, którego wyniki badań przyrodniczych zbliżyły do stanowiska Kanta; w jego ślady wstąpili później Jan Muller, Helmholz, także jego brat Jan w „Filozofji ludzkiego umysłu".

5. Trzecim z rzędu przyrodnikiem-filozofem, któremu zawdzięcza myśl filozoficzna polska pierwszy na zasadach nowożytnej wiedzy oparty układ nauk i umiejętności, był następca Jana Śniadeckiego na katedrze matematyki i astronomji w Krakowie Józef Łęski (1760— 1825). Jego układ nauk, przedstawiony Tow. Przyjaciół Nauk w Warszawie w rozprawie, odczytanej na posiedzeniu 24 listopada 1808, zasługuje pod wieloma względami na uwagę. Przyjmuje wprawdzie Łęski za podstawę swojego układu pewną różnorodność władz duchowych u człowieka, w czem zbliża się do Bakona, nie wywodzi go jednak z podziału tych władz — jak Bakon, a za nim d'Alembert — na pamięć, wyobraźnię i rozum, lecz wyróżnia rozum, potrzeby i uczucia i dzieli według tego nauki na teoretyczne, praktyczne czyli zastosowane, za trzecią zaś grupę uznaje sztuki piękne i literaturę. Nauki znowu teoretyczne rozpadają się na grupę przyrodniczą i na grupę stojącą w związku z życiem społecznem, a zależną od charakteru i moralnego czucia człowieka. Należy przyznać, że taka podstawa układu jest odpowiedniejszą od przyjętej przez Bakona. Pomieszanie sztuk pięknych i twórczości artystycznej z naukami ujawnia wpływ Bakona i odpowiada stanowisku, zajętemu w tej sprawie przez filozofję empiryczną wieku XVIII 1).

1) Oprócz powyżej wymienionych najwybitniejszych wymienić jeszcze należy jako zwolenników kierunku empirycznego Prof. Józefa Sołtykowicza (1762—1831), zbliżonego do fizjokratów, Patrycego Przeczytańskiego, autora logiki, wykazującej wpływ myśliciela francuskiego Maine de Birana, dalej profesorów krakowskich Andrzeja Trzcińskiego, Bonifacego Garyc-kiego i Andrzeja Markiewicza; z profesorów i uczonych wileńskich Jana Znoskę, tłumacza logiki Condillac'a, Jana Waszkiewicza, tłumacza katechizmu logiki Pinnocka, Euzebjusza Słowackiego (ojca poety), Leona Borowskiego; z uczonych zaś warszawskich Adama Zubele-wicza i Krystyna Lacha Szyrmę, profesorów filozofji w uniwersytecie warszawskim i Ludwika Osińskiego. Wpływ empiryzmu utrzymał się najdłużej w Krzemieńcu, gdzie według zasad tego kierunku filozoficznego wykładali Antoni Jarkowski i Michał Choński prawo natury; Józef Czech i Mikołaj Czarnecki logikę, osiadły zaś tam Michał C z a c k i (brat Tadeusza) pisał o prawie przyrodzonem. Także głośny i zasłużony wielce minister oświaty z czasów Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego Stanisław Kostka Potocki okazuje się w pismach swoich i przemowach zwolennikiem filozofji doświadczalnej i haseł liberalnych wieku XVIII.