PRZEDSTAWICIELE WZNOWIONEJ SCHOLASTYKI.  17

pem", przyczyn tego zastoju, wybrali sobie zakon Jezuitów za kozła ofiarnego. Przeciwnie w ruchu reformacyjnym, który opanował Polskę w wieku XVII, a na którego czele kroczyła ówczesna krakowska wszechnica, wyobrażają Jezuici czynnik jeszcze do pewnego stopnia postępowy, uwzględniający przynajmniej humanistyczne nabytki1). Wydał też zakon Jezuitów jedynych w tym okresie najwybitniejszych myślicieli, takich jak Marcin Śmiglecki (1619), którego logika (Logica selectis disputationibus et quaestionibus illustrata, Ingol-stadii 1618) jeszcze w XIX wieku była w Anglji w powszechnem użyciu, jak Aleksander Olizarowski, którego dzieło „De po-litica hominum societate, wydane w r. 1651, zaliczyć należy do cenniejszych płodów filozoficzno-politycznej myśli XVII stulecia, jak wreszcie Adam Kochański (1700), jeden ze znakomitych filo-zofów-matematyków swojego czasu, którego taki Leibniz w wielkiem miał poważaniu.

 Inni mniej wybitni przedstawiciele z zakonu Jezuitów, znają również nie tylko scholastykę odrodzoną Zachodu (Suareza, Bellarmina, Toleta, Arriagę, Hur-tadę, różnych współczesnych tomistów i skotystów, np. Mastrjusza), lecz także i fi-lozofję nowożytną, zwłasza Kartezjusza, Malebranche'a, Spinozę, Locke'a i innych, których teorje zbijają. Do ich liczby należą: a) w wieku XVII Załuski Łukasz (Compendium totius philosophiae, Vilnae 1640), Młodzianowski Tomasz (Prae-lectiones metaphysicae et logicae, Gedani — Gdańsk 1671), — Tylkowski Wojciech (Philosophia curiosa, Cracoviae 1669), — Morawski Jan (Totius philosophiae principia, Posnaniae 1660), — Krasnodębski Adam (Philosophia Aristo-telis explicata, Varsaviae 1678), — Szczaniecki Stefan (Fragmenta philosophiae universae, Calisii 1694). — b) w wieku XVIII: Gengell Jerzy (Gradus ad atheismum, Brunsbergae 1717; za dziesiąty stopień ateizmu uważa zwątpienie Kartezjusza), — Miaskowski Adrjan (Introductio in universam Aristotelis philo-sophiam, Sandomiriae 1720), — Podlesiecki Aleksander (Compendium philosophiae Aristotelicae, Sandomiriae 1731), — Rudzki Andrzej (Aristotelica philosophia ąuaestionibus eruditis ac notis sententiarum illustrata, Lublini 1750), — Dobszewicz Benedykt (Praelectiones logicae, Vilnae 1761), Ostrowski Kazimierz (Controversiae in tractatibus philosophicis, Sandomiriae 1719), — Kowalski Jan (Rozmowa o filozofji, Lwów 1747, przeciw Kartezjanom i Philosophia pe-ripatetica, Leopoli 1749), — Skorulski Antoni, ostatni Rektor jezuickiej Akademji wileńskiej (Commentariolum philosophiae, Vilnae 1755),— Benisławski. Jan, ostatni profesor filozofji w tejże Akademji (Institutiones logicae seu brevis tractatus de cultura ingenii, Vilnae 1774). Już z samych miejsc wydań tych dzieł: widać, że w ówczesnej Polsce filozofja nie była w poniewierce.

 Z autorów nie jezuickich godni są wzmianki: Keckermann Bartłomiej, profesor filozofji w Gdańsku (Systema logicae, Hanoviae 1600), — Samuel

 1) Wystarczy przypomnieć fakt, iluto członków z Piramowiczem (sekretarzem i duszą Komisji) na czele weszło w skład Komisji Edukacyjnej. Por. Leopolita: Jezuici a reformy szkolne Konarskiego i Komisji Edukacji Narodowej (Przegl. powsz., styczeń 1924).

Hist. filozofji w Polsce.        2