145

 Gaudencyusz urodzony około roku 9601), otrzymał na chrzcie ś. imię Radym albo Radzym tj. sprawiającego radość, i ztąd nazwa łacińska Gauden-tius. Będąc znacznie młodszym od brata, jak z uwag wyżej zamieszczonych wnosić należy, pod jego wyłączną dostał się opiekę i zaprawiał się na wzniosłym wzorze cnót braterskich, będąc nieodstępnym towarzyszem jego aż do śmierci męczeńskiej. Był ś. Wojciech biskupem pragskim od roku 982 2), wybrany jednomyślnemi głosy tak duchowieństwa jako i ludu i jako taki przygotowywał młodszego brata do stanu duchownego, w którym sam najwznioślejszemi jaśniał cnotami. Nie przestając na nauce, którą sam w wysokim posiadał stopniu, i przykładzie najgorliwszego dusz pasterzowania, uczynił ukochanego brata świadkiem i spólnikiem surowych praktyk swoich domowych, bezustannych czuwań, gorących modlitw, ostrych umartwień, bezsennych częstokroć wśród rozmyślań pobożnych nocy, jak to autor najstarszego żywota jego wyraźnie nadmienia3).

 Wobec niesłychanego zepsucia Czechów prawdziwie apostolskie prace i usiłowania świątobliwego biskupa okazały się głosem wołającego na puszczy, tak dalece, że zamiast upamiętania widział w nich coraz większą w złem zatwar

1) Mniemany autor najstarszego żywota ś. Wojciecha, Jan Kanaparz, pod rokiem 990 nazywa Gaudencyusza młodzieńcem przy sposobności opisania szczodrobliwości cesarzowej Teofany, matki cesarza Ottona III względem ś. Wojciecha, wybierającego się na pielgrzymkę do Jerozolimy, która mu ofiarowała tyle pieniędzy, że je młodzieniec Gaudencyusz zaledwo udźwignąć zdołał: „Haec (imperatrix) eomperto, quod gratia ora-tionis exulans ille usque Hierosolimam pergere vellet, clam venire illum fecit, et argenti tantum, quantum iuvenis Gaudentius vix leyare posset, pro viatico accipere fecit" (Monum. Polon, histor. t. I, 170). Ponieważ nazwa iuvenis jest względną, przypuszczamy, że Gaudencyusz zbliżał się już natenczas do wieku męzkiego, ile że wkrótce potem wspólnie z bratem przyjąć mógł habit zakonny i ponosić z nim wspólnie trudy dalekich podróży i przygód. — 2) Rocznik wielkopolski 1. c. II, 793: „(Anno) 982 Sanctus Adalbertus in episcopum Pragensem consecratur." — 3) Monum. Polon. histor. I, 167, 168: „...Ipsi vero nuda humus, vel lene cilitium et lapis pro capitis sustentaculo somnum dabant. Nunquam saturo ventre ivit dormitum, et nondum expleto sopore surgit ad solitae ora-tionis convivia. Corpus vero et corporis incentiva acerrimis altriverat ieiuniis, nec ulli unquam voluptati animum dare volebat. Parva quies oculis et nulla venia est defectis pedibus. Lustraverat enim carceres et carcere positos, quorum longa series et infinitum agmen erat. Nulli plus nota propria domus, quam sibi erat, quis, quo nomine et in qua parte cubaret infirmus, aut quot capita rediviva salus vitae, quot fatalis hora mitteret leto... Hinc viator intrepidus aderat sacris aedibus; saepius Domino precator importunus coelestes fores pulsat: nunc longis genuflexibus orationem protrahit, nunc aegra suspiria cordis multo flumine rigat. De completorio usque ad primam non exiit sermo de ore ęius et ad instar monachicae professionis nocturna silentia servat. Post primam pasto-ralibus causis studia sua impendit, audiens diligenter, quid cum praedato paupere pere-grinus et vidua eiularent. Quando autem exteriore cura vacabat, usque ad missae celebrationem Davidicis utitur colloquiis. Homini non locutus est verbum, quamdiu dominicae meosae infulatus astitit et supra sancta sanctorum immolat angelicum panem. Post aut opera manuum laborat, aut cum caris capellanis sacrae lectionis cibaria degustat. His ociis longum diem, talibus negotiis totam ducere noctem. Hi sibi mores, hoc studium, haec erat meta vivendi... nocte vero aut habuit fratrem Gaudentium aut caecum natum, extra quos suo cubili amicissima familiaritate iunctos, et se tertium, nemo quartus reculuit in una domo."

19