104

 Arcybiskupi gnieźnieńscy mieli od początku wielkie przywileje i rozległą władzę. Pomiędzy innemi brali główny udział przy oborach biskupów polskich, a gdy prawo wyboru przeszło wyłącznie na kapituły, do nich należało potwierdzenie i konsekrowanie elektów. Dzieje kościoła polskiego świadczą, że począwszy od arcybiskupa Marcina I aż do końca wieku XIV biskupi polscy od metropolity swego gnieźnieńskiego byli potwierdzani i konsekrowani.1) Znane są nawet przypadki, że arcybiskupi potwierdzenia elektom kapitulnym odmawiali, a nawet własną powagą wakujące stolice biskupie obsadzali. I tak po śmierci biskupa poznańskiego Boguchwała kapituła wybrała następcą jego Pietrzyka albo Piotra, syna Drogosława z Skórzewa, proboszcza swego. Owczesny arcybiskup Janusz albo Jan odmówił mu wręcz potwierdzenia dla braku kwalifikacyi, a kiedy kapituła poznańska, poddawszy się tej decyzyi, wybrała archidyakona swego, Jana, i temu potwierdzenia nie udzielił, lecz sam powagą swoją ustanowił biskupem Falautę, dziekana gnieźnieńskiego i w Pyzdrach go konsekrował. Owczesny papież Klemens IV, do którego się kapituła poznańska z apelacyą udała, unieważnił tak wybory kapitulne jako i postauowienie arcybiskupa sprzeciwiające się konstytucyi papieża Aleksandra VI, według której arcybiskup wtenczas tylko miał prawo własną swą powagą ustanawiać biskupa, gdyby się kapituła do wyboru kanonicznego nie poczuwała2). Podobnie stało się po śmierci Jana IV z Kępy, biskupa poznańskiego. Kapituła wybrała w miejsce jego Wojciecha Pałukę h. Topór, którego arcybiskup Jarosław Skotnicki powagą swoją zatwierdził i konsekrował, nie wiedząc o tem, że papież Klemens VI tą razą specyalnie zastrzegł sobie prawo obsadzenia własną powagą osieroconego biskupstwa, i wskutek tego ustanowił biskupem Andrzeja, proboszcza poznańskiego. Na przedstawienie jednakże tak arcybiskupa jako i rzeczonej kapituły papież wspomniany odstąpił od swego postanowienia, a przeniósłszy Andrzeja na biskupstwo skwierzyńskie, Wojciecha Pałukę przy biskupstwie poznańskiem pozostawił3). Tak samo postąpiła sobie Stolica apostolska po osieroceniu biskupstwa płockiego przez śmierć Klemensa Pierzchały. Kapituła wybrała w miejsce jego Jauisława Wrońskiego, którego tenże arcybiskup powagą swoją zatwierdził i konsekrował. Papież Innocenty VI ustanowił tymczasem biskupem peuitencyarza swego, Bernarda, który gdy się okazał zdrajcą kraju i krzywdzicielem kościoła, przez następnego Papieża, Urbana V został skasowany, a potwierdzony przez arcybiskupa Janisław bullą z dnia 26 maja roku 1363 do posesyi biskupstwa został przypuszczony 4) Na

l) Kronika Boguchwala i Godyslawa Paska 1. c. t. II, 467—598. Dlugosz, Histor. Polon. ab a. 1100. Olszowski, De Archiepiscopatu Gnesnensi f. 81, 82. --2) Theiner 1. c. t. I, 82: „Capitulum eiusdem (Posnaniensis) ecclesie dilectum filium P... ipsius ecclesie Prepositum in eorum Episcopum elegeruat, cuius electionem Venerabilis frater noster... Archiepiscopus Gneznensis Metropolitanus ex certis causis auctoritate metro-politica, iusticia suadente, cassavit, et venerabilem fratrem nostrum V. (Phalantam), Episcopum quondam Poznaniensem tunc decanum Gneznensem ipsi ecclesie Poznaniensi auctoritate predicta preficiens in Episcopum et pastorem, munus ei consecrationis impen-dit... etc. (Breve z d. 22 maja 1287. — Cfr. Kronika Godysl. Paska 1. c. II, 589. — 3) Theiner 1. c. I, 513, 514 (Brevia z d. 17 marca 1348). — 4) Taraze I, 598, 616, 617.