Prawa, przywileje, statuty i lauda księstw oświęcimskiego i Zatorskiego wydał Stanisław Kutrzeba. Wydawnictwo to podaje źródła prawne dwóch księstw, Zatorskiego i oświęcimskiego, z okresu, kiedy jeszcze nie stanowiły części Korony, nim więc je wcielono przywilejami z lat 1563 i 1564 do państwa polskiego. By zrozumieć znaczenie tych pomników prawnych, które z tego czasu, przed wcieleniem, pochodzą, konieczną jest rzeczą zapoznać sie z kwestya prawnopaństwowego stanowiska obu księstw do Korony. Tej kwestyi poświęcam wstępne uwagi, oczywiście w głównych zarysach, zaznaczając tylko najważniej­sze tego stosunku momenty. Ten szmat kraju, który później tworzy księstwa oświęcimskie i Zator­skie, stanowił pierwotnie część ziemi krakowskiej. Dopiero Kazimierz Spra­wiedliwy darował Mieszkowi Plątonogiemu przy chrzcie jego syna Kazimie­rza znaczny obszar kraju, wycięty z dzielnicy krakowskiej, w którym najwa-żniejszemi miejscowościami były: Oświęcim, Zator, Siewierz i Pszczyna. Przy późniejszych podziałach Zator i Oświęcim wchodzą w skład dziel­nicy opolskiej. Po śmierci w r. 1282 księcia opolskiego Władysława dwaj jego synowie, Mieszko i małoletni Przemko, otrzymali jako dzielnicę wspólną księstwo raciborskocieszyńskie, w skład którego wchodziły także miejscowo­ści : Tożek, Oświęcim i Zator. Przy podziale wziął Przemko Cieszyn z Oświęci­miem, Zatorem i Tożkiem, w r. 1289 lub 1299 jednak pomieniali się bracia, tak, że księstwo cieszyńskie dostało sie Mieszkowi. Pisze on się księciem cieszyń­skim i panem na Oświęcimiu. Po śmierci Mieszka między r. 1314 a 1316 podzielili sie dwaj synowie jego spuścizną; Kazimierzowi przypadł Cieszyn, Władysławowi zaś Oświęcim, Zator i Tożek. Po raz pierwszy więc wyodręb­niają sie wtedy Oświęcim i Zator, ale tworzą księstwo razem z częścią Ślą-