Cautelae quaedam in iure terrestri tentae et observatae wydał Stanisław Kutrzeba. Polska, choć rządziła się w zakresie prawa sądowego w przeważnej mierze prawem zwyczajowem, które nawet miało często przewagę nad nor­mami charakteru ustawodawczego, przecież ubogą jest niesłychanie — w porównaniu do krajów zachodniej Europy—w pomniki prawne, noszące we Francyi nazwę: coutumiers, w Niemczech: Rechtsbiicher, a u nas określane jako spisy prawa zwyczajowego. Jeśli sie pominie t. zw. najdawniejsze prawo zwy­czajowe polskie z wieku XIII 1), które spisane zostało wprawdzie na ziemi polskiej, lecz poddanej pod władzę zakonu, na użytek urzędników tegoż za­konu, i w niemieckim języku, to dopiero w końcu wieku XIV odnajdzie sie pierwszy zabytek tego rodzaju. A i z czasów póz niejszych jest ich bardzo niewiele. 1. Bandtkie wydrukował w r. 1830 w Ius polonicum str. 194—200 cie­kawy pomnik, który określił jako Constitutiones terrae Lanciciensis generales de a. 1418 et 1419 2). Spisany został ten pomnik zapewne wkrótce po roku 1419, w skład jego bowiem weszły uchwały czyli lauda 1) Drukowane z jedynego rękopisu r. 1868 przez Helcla w Starodawnych prawa polskiego pomnikach t. II str. 1 — 33 pt. «Księga prawa zwyczajowego polskiego z wieku XIII, spisana przez bezimiennego Niemca«, oraz w r. 1869 przez dra Edwina Volckmana pt. »Das alteste geschriebene polnische Rechtsdenkmal«. Nowe poprawne wydanie przygotowuje Komisya prawnicza kra­kowskiej Akademii. 2) Daty podają art. 31, 34 i 51. Artykuł 31 daje datę r. 1448, którą już Kownacki (Pa­miętnik warszawski t. 18 str. 205) poprawił na r. 1418. Ręk. Ptr. III w ces. bibl. w Petersburgu Lat. F. II. 124, który na kartach 103—I04v ten pomnik zawiera, podaje datę roku 1408. Że właściwą jest data r. 1418, wynika z tego, iż wspomniany w tymie artykule jako starosta łęczycki Szafraniec był tym starostą w latach 1409 —1419, Kodeks Wielkopolski t. V nr. 153 (w r. 1408 nie nosi tego tytułu, tamże nr. 138) i Kodeks katedry krak. t. II nr. 590.