Przedmowa skiego tak dawniej potężnego na drobne części, z treści zaś uchwał, upadek całkowity udzielności sejmikowej i zajęcia raczej stanowiska organu samorządu ziemskiego, nie zaś organu przewodników Rzptej i władz jej kierowników. Lauda w tym tomie zawarte, jak wogóle materyał laudów, illustrują przedewszystkiem ustrój sejmikowy w województwie ruskiem w okresie upadku życia sejmikowego i zarazem powolnej przemiany instytucyi pierwotnie tak doniosłego w państwie znaczenia, na organ sa­morządu ziemskiego, w małej tylko części przypominającego dawne udzielne sejmiki. Organ ten wykonywa ostatecznie sejmowe postanowienia, stanowiąc niejako organ wykonawczy sejmu. Przemiana ta jest stopniową i powolnie wchodzi w życie. Odpada najpierw stanowienie o wojnie i poborach, co było szlachcie zastrzeżone jeszcze Nieszawskim statutem. Na wojnę dawano pobory przez co zgadzano się na wojenne zamiary; wysokość atoli poborów zawisłą była od sejmików; od sejmu niemego począwszy pobory te były obowiązkowe, a wysokość ich była stałą i nieznacznemu tylko podlegała wahaniu. Sejm stanął za Stanisława Augusta ponad sejmikami, wyzwolił się od ich władzy i skierowywał uwagę na organa, zwane kornisyami boni ordinis; stawały się one pod zarządem sejmu tegoż pomocnikami w rządzie pro­wincyi państwowych, województw, ziemstw. Jak dawniej sejmiki tak obecnie komisye boni ordinis obierają urzędników swoich, zajmują się atoli już nie sprawami państwa, ale sprawami ziemi, stają się organami samorządu ziemskiego. Przegląd treści aktów owych sejmików a zwłaszcza owych komisyj; sam wgląd w indeks rzeczowy łatwo pouczy o spadnięciu sejmików do ciał obradujących w sprawach samorządu ziemskiego. Inna rzecz, że gdy ciała te obradowały nad wytępieniem zbójców domowych napastnicy zagraniczni dokonali rozbioru ojczyzny... . II. Konfederacye. Charakterystyka pierwszej konfederacyi. Powtórna konfederacya i manifesty przeciwko niej. Konfederacya w obozie. Śmierć marszałka. Duktor i protesty przeciwko niemu. Walka w obozie prote stacyami i manifestacyami. Zarzuty wzajemne stronnictw. Niedołęstwo w poparciu króla Stanisława. Zgubny wpływ Sasów i Moskali. Upadek życia sejmikowego zaznacza się w losach konfederacyi województwa ruskiego. Mamy ich cztery w niniejszym tomie: z 20 marca 1733 konfederacya województwa ruskiego w Wiszni, zawiązana po zejściu Augusta II; z 10 grudnia 1733 r. za królem Stanisławem, z 6 lutego 1764 konfederacya po zejściu Augusta III; dalej konfederacya wiszeńska z 27 lutego 1764 r., wreszcie konfederacya barska, do której przyłączono się aktem zawiązanym w Wiszni 30 maja 1769. Około tych aktów konfederacyi obraca się szereg pism objaśniających przebieg ich w województwie i stosunek ziemi do konfederacyi. Najdokładniej aktami objaśniony jest przebieg pierwszej konfederacyi, od jej początku aż do sejmu pacyfikacyjnego we wrześniu 1735. Zawiązana w Wiszni 20 marca 1733 nie różniła się ona od konfederacyi zawiązanej na konwo­kacyi warszawskiej z 23 maja t. r., owszem była jakby wzorem warszawskiej. Zastrzeżono w pierwszej obrać tylko Polaka in vestitu polono; ktoby zaś innego ważył się promować, ma być miany za wroga ojczyzny. Cudzoziemców od współzawodnictwa do korony Polskiej wy­kluczono, kazano wojsku koronnemu na leżach czuwać. Dyssydentów odcięto od wszelkich przy­wilejów. Tak jak senatorowie i cała Rzpta tak i wojsko koronne było rozdzielone w sobie, wo­jewództwo odsuwało się od Polski, a w uchwale wiszeńskiej mamy na to dowód; opiewała bowiem ona, by na pole elekcyi prowadził szlachtę marszałek konfederacyi wiszeńskiej, co jak trafnie wytknął prymas, wygląda na odcięcie się województwa od Rzptej. Toż prymas wyrażał